Hãy tưởng tượng: bạn đang ngồi đọc bài viết này, nhưng thực ra tất cả chỉ là một dòng mã trong một siêu máy tính của một nền văn minh khác. Nghe giống phim “The Matrix”? Nhưng giả thuyết này không hề xa vời như bạn nghĩ.
Giả thuyết mô phỏng (simulation hypothesis) cho rằng toàn bộ thực tại mà chúng ta đang sống—bao gồm bạn, tôi, Trái Đất, vũ trụ—chỉ là một chương trình được mô phỏng bởi một nền văn minh siêu tiên tiến. Người nổi tiếng ủng hộ giả thuyết này không ai khác chính là tỷ phú Elon Musk, người từng nói rằng “cơ hội chúng ta sống trong thế giới thực là rất nhỏ”.
Lý luận bắt nguồn từ nhà triết học Nick Bostrom, Đại học Oxford. Ông lập luận rằng nếu một nền văn minh phát triển đủ để có thể mô phỏng ý thức con người và vũ trụ một cách hoàn hảo, thì khả năng cao họ sẽ tạo ra vô số các “thế giới mô phỏng”. Khi đó, xác suất để ta đang sống trong thế giới thật là cực kỳ nhỏ so với khả năng ta đang ở trong một mô phỏng nào đó.
Một số hiện tượng vật lý hiện đại cũng khiến giả thuyết này thêm phần hấp dẫn. Ví dụ, cơ học lượng tử cho thấy hạt vi mô chỉ “chốt” trạng thái khi có người quan sát—như thể vũ trụ đang tiết kiệm tài nguyên xử lý bằng cách chỉ hiển thị khi cần thiết, tương tự cách trò chơi điện tử hoạt động. Ngoài ra, vũ trụ có vẻ tuân theo những quy tắc toán học rất nghiêm ngặt, giống như một bộ mã hóa logic khổng lồ.
Tuy nhiên, đây vẫn là giả thuyết chưa thể kiểm chứng. Những người phản đối cho rằng nếu chúng ta thật sự sống trong mô phỏng, sẽ không có cách nào để biết chắc vì tất cả bằng chứng đều có thể bị thao túng bởi chính hệ thống mô phỏng.
Vậy nếu đúng là ta đang sống trong mô phỏng thì sao? Điều này có làm thay đổi cách bạn nhìn nhận cuộc sống? Có người cho rằng điều đó càng khiến mỗi lựa chọn của ta trở nên có ý nghĩa hơn—bởi dù là thật hay mô phỏng, ta vẫn đang trải nghiệm.
Còn bạn, nếu có ai đó đang quan sát bạn từ “phòng điều khiển” của mô phỏng này, bạn sẽ muốn họ thấy gì?