Có những người từng “chết” nhưng rồi tỉnh lại, kể về ánh sáng cuối đường hầm, cảm giác thoát xác hay gặp lại người thân đã mất. Những câu chuyện ấy không phải chỉ xuất hiện trong phim ảnh mà được chính người thật việc thật chia sẻ. Vậy “chết lâm sàng” thật sự là gì? Và điều gì đang xảy ra trong não bộ khi một người đã… ngưng tim?
Trước hết, theo y học, “chết lâm sàng” xảy ra khi tim ngừng đập và ngưng tuần hoàn máu. Không còn máu bơm lên não, người đó mất ý thức, không phản ứng, mạch và huyết áp đều bằng 0. Tuy nhiên, nếu được cấp cứu kịp thời bằng hồi sức tim phổi (CPR) hay sốc điện, họ có thể được “kéo lại” từ ranh giới giữa sự sống và cái chết.
Điều bất ngờ là các nghiên cứu gần đây cho thấy não người không “tắt” ngay khi tim ngừng đập. Trong vài phút sau khi chết lâm sàng, não vẫn còn hoạt động. Một nghiên cứu tại Đại học Michigan từng phát hiện ở chuột, sóng não thậm chí còn gia tăng mạnh mẽ ngay sau khi tim ngưng hoạt động – giống như não bước vào trạng thái “siêu tỉnh táo”. Các nhà khoa học cho rằng điều tương tự có thể xảy ra ở người.
Điều đó lý giải tại sao nhiều người từng chết lâm sàng nhớ được cảm giác “thoát xác”, “nhìn thấy chính mình”, hay đi qua một “đường hầm sáng chói”. Một nghiên cứu năm 2014 từ Đại học Southampton theo dõi hơn 2.000 ca ngừng tim ở châu Âu cho thấy khoảng 40% người sống sót có ký ức rõ ràng, trong đó có cả người kể lại chi tiết chính xác những gì xảy ra trong phòng cấp cứu khi họ đã “chết”.
Một giả thuyết là khi não thiếu oxy, nó kích hoạt các vùng xử lý thị giác và cảm xúc mạnh mẽ nhất – tạo ra ảo giác về ánh sáng, âm thanh, thậm chí gặp người quen đã khuất. Nhưng với người trải qua điều đó, cảm giác rất thật, như thể họ thực sự vừa “đi đâu đó” và quay về.
Điểm ranh giới giữa sống và chết không rõ ràng như ta tưởng. Cơ thể con người có thể “hồi sinh” sau nhiều phút không có mạch, miễn là não chưa bị tổn thương vĩnh viễn. Trong một số trường hợp hiếm, có người được cứu sống sau hơn 20 phút ngừng tim, nhờ phương pháp làm lạnh não để giảm tốc độ tổn thương.
Chết lâm sàng không phải là “cái chết thật sự”, nhưng nó là lời nhắc đầy ám ảnh rằng sự sống có thể mong manh đến mức nào – và đồng thời cũng bền bỉ phi thường ra sao. Những trải nghiệm khi chết đi sống lại có thể thay đổi hoàn toàn góc nhìn về cuộc sống, khiến con người trân trọng hơn từng khoảnh khắc đang sống.