Trong suốt chiều dài lịch sử, các nhà lãnh đạo quân sự luôn đóng vai trò quan trọng trong việc định đoạt kết cục của những cuộc chiến. Tuy nhiên, không phải vị tướng nào cũng thành công trên chiến trường. Một số vị tướng đã mắc phải những sai lầm nghiêm trọng, để lại hậu quả tàn khốc cho quân đội và quốc gia của họ.
Dưới đây là danh sách 9 vị tướng được xem là tệ nhất trong lịch sử quân sự, những người đã để lại những bài học xương máu về sự lãnh đạo và chiến lược.
Nội dung chính
1. Charles Lee (1732–1782)
Charles Lee (1732–1782) là một trong những vị tướng gây tranh cãi nhất trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ. Sinh ra tại Anh, Lee từng có một sự nghiệp quân sự ấn tượng ở châu Âu trước khi tham gia Quân đội Lục địa Hoa Kỳ. Ông nhanh chóng được bổ nhiệm làm Thiếu tướng nhờ vào kinh nghiệm quân sự phong phú của mình.
Tuy nhiên, Lee nổi tiếng với sự thiếu quyết đoán và hành vi phản bội trong trận Monmouth vào năm 1778. Tại trận này, ông từ chối tuân lệnh George Washington và quyết định rút lui, gây ra sự hỗn loạn trong quân đội Lục địa và khiến trận chiến trở nên không phân thắng bại. Hành động này đã khiến Washington công khai khiển trách ông ngay trên chiến trường và dẫn đến việc Lee bị đưa ra tòa án binh. Ông bị kết án và tạm ngưng nhiệm vụ, sau đó không bao giờ trở lại vai trò quan trọng trong quân đội.
Cuối đời, Lee sống trong cảnh cô đơn và bị lãng quên, qua đời vào năm 1782. Di sản của ông là một câu chuyện về tham vọng cá nhân và những sai lầm chiến lược, nhắc nhở về tầm quan trọng của lòng trung thành và khả năng lãnh đạo trong thời khắc quyết định.
2. John Bell Hood (1831–1879)
John Bell Hood (1831–1879) là một vị tướng nổi bật của Liên minh miền Nam trong Nội chiến Hoa Kỳ, nhưng ông được nhớ đến nhiều hơn với những thất bại chiến lược lớn. Sinh ra tại Kentucky, Hood bắt đầu sự nghiệp quân sự với nhiều triển vọng, nổi danh vì sự dũng cảm trên chiến trường, đặc biệt trong các trận Gettysburg và Chickamauga.
Tuy nhiên, khi được bổ nhiệm làm chỉ huy Binh đoàn Tennessee vào năm 1864, những điểm yếu trong lãnh đạo của Hood bắt đầu lộ rõ. Chiến dịch Franklin-Nashville là một thảm họa khi Hood quyết định tấn công trực diện vào các vị trí phòng thủ mạnh mẽ của quân đội Liên bang miền Bắc. Kết quả là quân đội của ông bị tổn thất nặng nề, gần như bị tiêu diệt hoàn toàn, đánh dấu một trong những thất bại lớn nhất của Liên minh miền Nam.
Sau thất bại này, Hood từ chức và sống những năm cuối đời trong cảnh nghèo khó, qua đời vào năm 1879. Sự nghiệp của ông là một ví dụ điển hình về việc sự dũng cảm trên chiến trường không thể bù đắp cho những sai lầm chiến lược và khả năng lãnh đạo kém, để lại bài học quan trọng về sự cân nhắc cẩn trọng trong chiến tranh.
3. George McClellan (1826–1885)
George McClellan (1826–1885) là một vị tướng nổi tiếng của Liên minh miền Bắc trong Nội chiến Hoa Kỳ, nhưng ông lại được nhớ đến nhiều hơn vì sự thiếu quyết đoán trên chiến trường. Sinh ra tại Philadelphia, McClellan là một học viên xuất sắc tại West Point và đã có một sự nghiệp quân sự ấn tượng trước khi Nội chiến bắt đầu.
Khi chiến tranh bùng nổ, McClellan nhanh chóng được bổ nhiệm làm Thiếu tướng nhờ khả năng tổ chức và đào tạo quân đội. Tuy nhiên, tính cẩn trọng quá mức của ông đã khiến ông bỏ lỡ nhiều cơ hội quan trọng để đánh bại quân đội Liên minh miền Nam. Điển hình là trong chiến dịch Bán đảo và trận Antietam, McClellan đã không tận dụng được lợi thế của mình, cho phép quân đội miền Nam dưới sự chỉ huy của Robert E. Lee thoát khỏi những tình huống nguy hiểm.
Sự chần chừ của McClellan cuối cùng dẫn đến việc ông bị cách chức vào năm 1862. Dù sau đó ông có một sự nghiệp chính trị, nhưng di sản của McClellan trong lịch sử quân sự là một câu chuyện về sự lỡ dở và những cơ hội bị bỏ qua. Ông là một lời nhắc nhở rằng trong chiến tranh, khả năng ra quyết định nhanh chóng và quyết đoán là yếu tố then chốt để giành chiến thắng.
4. Ambrose Burnside (1824–1881)
Ambrose Burnside (1824–1881) là một vị tướng của Liên minh miền Bắc trong Nội chiến Hoa Kỳ, nhưng ông nổi tiếng chủ yếu với những thất bại quân sự nặng nề. Sinh ra tại Indiana và tốt nghiệp Học viện Quân sự West Point, Burnside ban đầu có sự nghiệp quân sự khá thành công, đặc biệt là trong các chiến dịch ở Bắc Carolina.
Tuy nhiên, tên tuổi của Burnside thường gắn liền với trận Fredericksburg vào tháng 12 năm 1862, nơi ông ra lệnh tấn công trực diện vào các vị trí phòng thủ mạnh mẽ của quân đội Liên minh miền Nam. Quyết định này đã dẫn đến một thảm họa, với hàng ngàn binh sĩ miền Bắc bị giết hoặc bị thương. Sau thất bại này, ông tiếp tục chỉ huy trong một số chiến dịch khác, nhưng hầu hết đều không mang lại kết quả tích cực.
Dù sự nghiệp chính trị sau chiến tranh của Burnside khá thành công, nhưng những thất bại quân sự, đặc biệt là tại Fredericksburg, đã để lại dấu ấn tiêu cực trong lịch sử. Burnside là một ví dụ điển hình về tầm quan trọng của tư duy chiến lược và sự linh hoạt trong lãnh đạo quân sự.
5. Antonio López de Santa Anna (1794–1876)
Antonio López de Santa Anna (1794–1876) là một trong những nhân vật quân sự và chính trị nổi bật nhất của Mexico trong thế kỷ 19, nhưng ông cũng được biết đến với những thất bại nghiêm trọng. Sinh ra trong một gia đình quý tộc, Santa Anna đã có một sự nghiệp quân sự lâu dài và đầy thăng trầm, với nhiều lần trở thành Tổng thống Mexico.
Tuy nhiên, tên tuổi của Santa Anna thường gắn liền với thất bại tại trận San Jacinto vào năm 1836, nơi ông bị bắt sống bởi quân đội Texas dưới sự chỉ huy của Sam Houston. Trận thua này đã dẫn đến việc Mexico mất Texas vào tay Hoa Kỳ, một trong những sự kiện đáng buồn nhất trong lịch sử Mexico. Mặc dù Santa Anna đã cố gắng khôi phục sự nghiệp chính trị và quân sự của mình sau đó, nhưng ông không bao giờ hoàn toàn lấy lại được uy tín.
Antonio López de Santa Anna, dù là một nhân vật quyền lực trong lịch sử Mexico, sẽ luôn được nhớ đến như một nhà lãnh đạo có tham vọng lớn nhưng thiếu khả năng chiến lược và khả năng bảo vệ lãnh thổ quốc gia. Thất bại của ông tại San Jacinto là một bài học quan trọng về tầm quan trọng của sự cẩn trọng và đánh giá đúng tình hình trong quân sự.
6. Arthur Percival (1887–1966)
Arthur Percival (1887–1966) là một vị tướng người Anh nổi tiếng nhất với vai trò trong Thế chiến II, nhưng không may lại gắn liền với một trong những thất bại lớn nhất trong lịch sử quân sự Anh. Sinh ra ở Aspenden, Hertfordshire, Percival có một sự nghiệp quân sự đáng chú ý, từng phục vụ trong Thế chiến I và sau đó tiếp tục thăng tiến trong quân đội Anh.
Tuy nhiên, tên tuổi của Percival thường được nhắc đến liên quan đến sự thất thủ của Singapore vào tay quân đội Nhật Bản vào năm 1942. Là chỉ huy lực lượng Anh tại Singapore, Percival phải đối mặt với một tình thế khó khăn khi quân đội Nhật Bản tấn công mạnh mẽ và hiệu quả. Mặc dù có quân số vượt trội, nhưng sự thiếu quyết đoán và đánh giá sai lầm của Percival đã dẫn đến việc ông ra lệnh đầu hàng mà không có một cuộc chiến lớn nào. Đây được coi là một trong những thất bại tồi tệ nhất trong lịch sử quân sự Anh, đánh dấu sự sụp đổ của “pháo đài không thể đánh bại” Singapore.
Arthur Percival qua đời vào năm 1966, và mặc dù ông có một sự nghiệp dài trong quân đội, di sản của ông chủ yếu bị lu mờ bởi thất bại tại Singapore. Câu chuyện của Percival là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của quyết định chiến lược và khả năng lãnh đạo trong những thời khắc then chốt của lịch sử quân sự.
7. Maurice Gamelin (1872–1958)
Maurice Gamelin (1872–1958) là Tổng tư lệnh quân đội Pháp trong giai đoạn đầu của Thế chiến II, nhưng ông được nhớ đến nhiều nhất với thất bại nhanh chóng và thảm khốc của quân đội Pháp trước quân Đức vào năm 1940. Sinh ra tại Paris, Gamelin có một sự nghiệp quân sự dài và đáng chú ý, từng phục vụ trong Thế chiến I và sau đó thăng tiến lên các vị trí cao trong quân đội Pháp.
Khi Thế chiến II nổ ra, Gamelin được giao nhiệm vụ chỉ huy quân đội Pháp và quân Đồng minh ở Tây Âu. Tuy nhiên, ông đã mắc phải một loạt các sai lầm chiến lược, đặc biệt là việc không chuẩn bị đầy đủ cho cuộc tấn công chớp nhoáng (Blitzkrieg) của quân Đức. Thay vì tập trung lực lượng để phòng thủ, Gamelin đã phân tán quân đội của mình trên một mặt trận rộng lớn và dựa quá nhiều vào hệ thống phòng thủ Maginot Line, mà quân Đức đã dễ dàng vượt qua bằng cách tấn công qua Bỉ.
Sự thiếu linh hoạt và phản ứng chậm chạp của Gamelin đã dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của quân đội Pháp và cuộc chiếm đóng của Đức chỉ trong vài tuần. Sau thất bại này, Gamelin bị cách chức và thay thế bởi tướng Maxime Weygand, nhưng thiệt hại đã quá lớn để có thể khôi phục. Gamelin qua đời vào năm 1958, mang theo di sản của một trong những thất bại chiến lược tồi tệ nhất trong lịch sử quân sự Pháp.
Câu chuyện của Maurice Gamelin là một bài học về sự nguy hiểm của sự tự mãn và không sẵn sàng thích ứng với các chiến thuật mới trong chiến tranh. Những sai lầm của ông trong Thế chiến II là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của sự sáng tạo và phản ứng nhanh chóng trong lãnh đạo quân sự.
8. Pyrrhus của Epirus (319/318–272 TCN)
Pyrrhus của Epirus (319/318–272 TCN) là một vị vua và nhà lãnh đạo quân sự nổi tiếng trong lịch sử Hy Lạp cổ đại, nhưng tên tuổi của ông thường gắn liền với thuật ngữ “chiến thắng kiểu Pyrrhus” – một chiến thắng đạt được với tổn thất nặng nề đến mức gần như không còn ý nghĩa. Sinh ra trong hoàng tộc của Epirus, Pyrrhus là một chiến binh tài năng và đã giành được nhiều chiến thắng quan trọng trong sự nghiệp quân sự của mình.
Pyrrhus nổi tiếng với cuộc chiến tranh chống lại La Mã, đặc biệt là trong trận Heraclea (280 TCN) và trận Asculum (279 TCN). Trong cả hai trận đánh này, Pyrrhus đã giành chiến thắng trước các lực lượng La Mã, nhưng với cái giá quá đắt về nhân lực và vật lực. Sau trận Asculum, Pyrrhus được cho là đã thốt lên: “Thêm một chiến thắng như thế này nữa thì ta sẽ tiêu tan.” Mặc dù chiến thắng, nhưng ông không thể duy trì lực lượng của mình và cuối cùng buộc phải rút lui khỏi Ý.
Cuộc đời quân sự của Pyrrhus kết thúc khi ông tham gia vào các cuộc chiến khác ở Hy Lạp và Macedonia. Ông chết trong trận chiến tại Argos vào năm 272 TCN, bị một người lính đánh vào đầu bằng một viên gạch. Mặc dù ông được xem là một trong những chiến binh vĩ đại của thời đại mình, nhưng Pyrrhus không bao giờ đạt được mục tiêu lớn nhất của mình – thiết lập một đế chế rộng lớn và bền vững.
Pyrrhus của Epirus là một biểu tượng của những chiến thắng mang tính hủy diệt, nơi mà thành công trên chiến trường không thể bù đắp cho những tổn thất quá lớn. Câu chuyện của ông nhắc nhở về tầm quan trọng của việc đánh giá kỹ lưỡng lợi ích và tổn thất trong chiến tranh, và rằng không phải mọi chiến thắng đều mang lại lợi ích lâu dài.
9. Douglas Haig (1861–1928)
Douglas Haig (1861–1928) là một trong những vị tướng nổi bật của Anh trong Thế chiến I, nhưng ông lại được nhớ đến nhiều hơn với những quyết định gây tranh cãi dẫn đến tổn thất khủng khiếp cho quân đội Anh. Sinh ra tại Edinburgh, Scotland, Haig có một sự nghiệp quân sự đáng chú ý, thăng tiến qua các cấp bậc trong quân đội Anh và cuối cùng trở thành Tổng tư lệnh lực lượng viễn chinh Anh tại Mặt trận phía Tây.
Haig nổi tiếng nhất với vai trò chỉ huy trong các trận đánh lớn như trận Somme (1916) và trận Passchendaele (1917). Cả hai trận chiến này đều dẫn đến những thương vong cực kỳ lớn, với hàng trăm ngàn binh sĩ Anh và Đồng minh thiệt mạng hoặc bị thương. Haig tin vào chiến thuật “tiêu hao,” tức là làm suy yếu kẻ địch bằng cách gây tổn thất nặng nề cho họ, nhưng điều này cũng khiến quân đội của ông phải trả giá đắt. Chiến thuật này bị chỉ trích là không hiệu quả và tàn nhẫn, khi mà lợi ích chiến lược đạt được không tương xứng với những mất mát kinh hoàng.
Mặc dù cuối cùng các lực lượng Đồng minh đã giành chiến thắng trong Thế chiến I, nhưng di sản của Haig bị lu mờ bởi sự tàn phá mà các trận đánh của ông đã gây ra. Sau chiến tranh, Haig được phong tước và được nhiều người kính trọng vì vai trò của mình trong chiến thắng, nhưng ông cũng đối mặt với sự chỉ trích mạnh mẽ từ những người cho rằng chiến lược của ông quá bảo thủ và gây ra quá nhiều tổn thất không cần thiết.
Douglas Haig qua đời vào năm 1928, để lại một di sản phức tạp. Ông được ghi nhận là một nhà lãnh đạo kiên định và có ý chí mạnh mẽ, nhưng cũng là một vị tướng mà các quyết định chiến lược của ông đã dẫn đến những cái chết không thể bù đắp được cho hàng ngàn binh sĩ. Câu chuyện của Haig là một bài học về tầm quan trọng của sự cân nhắc và lòng nhân đạo trong chiến tranh, và rằng đôi khi chiến thắng không thể biện minh cho cái giá phải trả.
Lời kết
Danh sách này không chỉ nêu bật những sai lầm quân sự mà còn là những bài học quan trọng trong lịch sử. Từ Charles Lee với sự thiếu quyết đoán, John Bell Hood với những quyết định chiến lược sai lầm, cho đến Douglas Haig với chiến thuật tiêu hao tàn khốc, mỗi vị tướng đều để lại một di sản phức tạp.
Những câu chuyện này nhắc nhở chúng ta rằng trong chiến tranh, không chỉ lòng dũng cảm và ý chí mạnh mẽ là quan trọng, mà khả năng lãnh đạo, sự linh hoạt, và lòng nhân đạo cũng đóng vai trò then chốt. Các thất bại của họ không chỉ ảnh hưởng đến số phận của quân đội mà còn tác động sâu sắc đến lịch sử của cả các quốc gia.