Bạn vừa bước vào phòng họp. Căng thẳng. Bạn cố thở sâu để giữ bình tĩnh. Nhưng rồi đầu bạn bỗng choáng váng, tay tê rần, mắt mờ đi. Cơ thể như muốn ngã khuỵu.
Thở sâu khi lo lắng tưởng như là cách hợp lý. Nhưng nếu thở quá nhiều, quá nhanh — gọi là hyperventilation — bạn vô tình tạo ra một cuộc khủng hoảng hoá học trong máu.
Không khí bạn hít vào chứa oxy, nhưng cũng cần giữ lại một ít CO₂. Khi bạn thở mạnh liên tục, CO₂ bị thổi bay khỏi máu. Kết quả? Độ pH trong máu tăng lên, khiến mạch máu trong não co lại. Lượng máu nuôi não giảm. Đó là lý do bạn choáng, loạng choạng, đôi khi thấy như “hết oxy” dù đang hít đầy ngực.
Trớ trêu là cảm giác nghẹt thở lại khiến bạn thở sâu hơn. Càng thở, CO₂ càng mất, não càng thiếu máu. Vòng xoáy lo âu – thở sâu – mất cân bằng – chóng mặt cứ thế lặp lại. Nhiều người ngất xỉu chỉ vì… cố thở cho bình tĩnh.
CO₂ không phải khí thải vô dụng như ta tưởng. Nó giúp giữ mạch máu giãn nở ổn định và điều hoà ion canxi trong máu. Khi thiếu CO₂, canxi ion hoá giảm, dây thần kinh trở nên nhạy bất thường. Tay chân tê rần, co giật, tim đập nhanh — tất cả không vì thiếu oxy, mà vì thiếu CO₂.
Điều đáng nói: đa số người gặp chuyện này không hề biết họ đang thở sai. Họ tưởng mình thiếu không khí, nên lại càng hít sâu. Một số được chẩn đoán sai là bệnh tim, bệnh não. Trong khi vấn đề thật ra nằm ở… cách thở.
Một nghiên cứu cho thấy có tới 10% người trưởng thành có triệu chứng của hội chứng thở quá mức (hyperventilation syndrome). Cơ thể họ nhầm lẫn giữa cảm giác nghẹt thở và thực tế thiếu CO₂. Tức là chính bản năng sinh tồn lại đang gây hại.
Vậy phải làm gì? Thay vì cố hít vào, hãy tập trung vào việc thở ra thật chậm. Một kỹ thuật đơn giản là 7-11: hít vào 7 giây, thở ra 11 giây. Hoặc mím môi lại khi thở ra, để giữ CO₂ lâu hơn trong máu. Cảm giác hồi phục sẽ đến sau vài chu kỳ.