Giữa những mảng tảo xanh ven bờ Đại Tây Dương, đôi khi ta bắt gặp một sinh vật nhỏ bằng ngón tay, dẹt, mềm và xanh mướt như chiếc lá non. Nhìn thoáng qua, tưởng là thực vật. Nhưng khi nó khẽ uốn mình trườn đi, người ta mới nhận ra đó là một con sên biển.
Tên của nó là Elysia chlorotica. Khác với mọi loài sên khác, Elysia không chỉ ăn tảo mà còn biến tảo thành một phần của chính mình. Khi hút chất lỏng từ tảo lục Vaucheria litorea, nó không tiêu hóa hết mà giữ lại lục lạp – những túi nhỏ trong tế bào tảo có nhiệm vụ quang hợp. Những lục lạp ấy được sắp vào trong tế bào ruột của sên, tiếp tục hấp thu ánh sáng Mặt Trời và tạo ra năng lượng.
Vì thế, một khi đã “nạp đầy” lục lạp, con sên có thể sống nhiều tháng không ăn gì, chỉ cần tắm nắng. Nó thực sự “quang hợp” như một chiếc lá sống.
Các nhà khoa học từng nghĩ rằng lục lạp này sẽ sớm bị phân hủy, nhưng chúng vẫn hoạt động suốt đời con sên. Khi phân tích gene, họ phát hiện điều khó tin hơn: một số gene của tảo đã được chuyển vào DNA của sên – giúp nó duy trì hoạt động quang hợp mà không cần tảo gốc. Nói cách khác, Elysia đã “đánh cắp” một phần cơ chế sinh học của thực vật, rồi dùng nó để sống như cây.
Đây là ví dụ hiếm hoi về chuyển gene ngang giữa hai giới sinh vật khác nhau: động vật và thực vật. Trong tự nhiên, gene thường chỉ truyền theo dòng cha mẹ, nhưng đôi khi, qua hàng triệu năm tiến hóa, chúng “nhảy” sang sinh vật khác. Với Elysia, sự nhảy ấy tạo ra một ranh giới mới — nơi một con vật không chỉ là con vật nữa.
Loài sên này sống ở vùng nước nông, nơi ánh sáng chiếu xuyên xuống đáy. Khi ánh nắng tràn qua mặt nước, Elysia nằm bất động trên lớp tảo, cơ thể lấp lánh như lá ngọc. Nó không săn mồi, không chạy trốn. Mọi năng lượng đều đến từ Mặt Trời.
Con sên ấy có thể khiến ta tự hỏi: nếu một sinh vật biết kết hợp sự sống của hai thế giới, liệu “động vật” và “thực vật” có thực sự tách biệt như ta vẫn nghĩ?