Nếu từng tắm biển ở nhiều nơi, bạn sẽ nhận ra một điều lạ: nước biển không bao giờ có cùng một vị. Ở Địa Trung Hải, vị mặn sắc gắt, như bám vào đầu lưỡi lâu hơn. Ở Bắc Hải, vị nhạt hơn, xen chút ngai ngái của phù sa. Còn ở vùng gần cửa sông, nước biển lại mang hơi ngọt, như ai đó vừa pha thêm một thìa nước mưa.
Khoa học giải thích rằng muối — chủ yếu là natri clorua — chỉ là một phần của câu chuyện. Nước biển trung bình có độ mặn khoảng 35 g mỗi lít (3,5%), nhưng con số này biến đổi lớn theo từng vùng. Ở nơi nắng gắt, bốc hơi mạnh và ít nước ngọt đổ vào, như Biển Đỏ hay Địa Trung Hải, muối được “cô đặc” hơn. Ngược lại, vùng băng tan ở Bắc Cực hay những biển kín gần cửa sông như Baltic, lượng nước ngọt dồi dào sẽ làm độ mặn giảm rõ rệt.
Nhưng vị biển không chỉ đến từ nồng độ muối. Khoáng chất khác như magiê, sunfat, canxi và kali cũng góp phần tạo nên hương vị riêng. Tỉ lệ của chúng thay đổi tùy vào loại đáy biển, dòng chảy và địa hình ven bờ. Ở một số vùng, phù sa từ sông mang theo khoáng chất đất liền, làm nước biển mang vị “ấm” và đậm hơn.
Còn có một yếu tố tinh tế hơn: sinh vật phù du, tảo, rong biển và các vi sinh vật siêu nhỏ. Chúng tiết ra hợp chất hữu cơ, góp phần tạo nên mùi và vị đặc trưng mà mắt thường không thấy, nhưng lưỡi và mũi lại nhận ra ngay. Một đợt tảo nở hoa có thể khiến nước biển có mùi tanh đậm, còn rạn san hô khỏe mạnh lại tạo vị biển trong trẻo, thanh hơn.
Ngay cả thời tiết và mùa trong năm cũng để lại dấu ấn. Sau một cơn mưa lớn, nước biển gần bờ có thể loãng đi, mùi tanh dịu lại. Ngược lại, những ngày hè nắng kéo dài khiến vị mặn gắt hơn, như thể biển đang “cất giữ” nước ngọt cho riêng mình.
Các nhà hải dương học cảnh báo rằng biến đổi khí hậu đang âm thầm thay đổi “bản đồ vị” của đại dương. Băng tan nhanh ở cực bắc, mưa bão dữ dội hơn ở vùng nhiệt đới, cùng với sự thay đổi của dòng hải lưu, đang làm dịch chuyển ranh giới mặn – nhạt của các vùng biển. Nếu bạn nếm một ngụm nước biển hôm nay và so với 50 năm sau, có thể bạn sẽ thấy nó kể một câu chuyện khác.
Vậy nên, lần tới khi bạn vô tình nuốt một ngụm nước biển, hãy để ý: đó không chỉ là vị mặn. Đó là vị của khoáng chất từ đá núi xa xôi, vị của sinh vật phù du li ti, của mưa, của gió, của mùa, và cả của biến đổi đang diễn ra trong thầm lặng. Mỗi giọt biển là một câu chuyện, và nếm thử một giọt là chạm vào cả một thế giới.