Có thể bạn đã trách mình hàng trăm lần vì thói quen cắn móng tay. Nhưng có một điều ít người biết: hành vi ấy không chỉ là biểu hiện của lo âu. Nó còn là cách cơ thể tự điều chỉnh khi thiếu đi những kích thích cảm giác nhỏ bé nhưng cần thiết.
Cắn móng tay thuộc nhóm hành vi lặp đi lặp lại lấy thân thể làm trung tâm (Body-Focused Repetitive Behaviors – BFRBs). Những hành vi này – như nhổ tóc, cào da, hay cắn môi – thường xuất hiện khi não bộ cần một kiểu kích thích cảm giác nào đó để duy trì trạng thái tỉnh táo, cân bằng, hoặc tự trấn an.
Ở trạng thái nhàm chán, mệt mỏi, hoặc tập trung cao độ, não có thể rơi vào trạng thái thiếu cảm giác đầu vào (sensory underload). Không đủ tín hiệu từ môi trường, cơ thể bắt đầu tự tạo ra chúng. Và vùng đầu – nơi có nhiều đầu dây thần kinh nhạy cảm – trở thành đích đến tự nhiên.
Cắn móng tay không đơn thuần là “xả stress”. Đó là một hành vi cảm giác có chu kỳ: từ động tác cơ học đến cảm giác tiếp xúc và cả âm thanh rất nhỏ của móng bị cắn – tất cả tạo nên một trải nghiệm kích thích nhẹ nhàng mà não ghi nhận được. Hành vi này không xuất hiện ngẫu nhiên, mà thường là một cách tự điều chỉnh để khôi phục trạng thái tối ưu của hệ thần kinh.
Điều thú vị là: càng cố cưỡng lại, bạn càng cảm thấy thôi thúc. Bởi vì bạn đang chống lại một nhu cầu cảm giác thật sự, chứ không chỉ một thói quen xấu. Giống như việc bạn thấy khó chịu khi thiếu một tiếng nền quen thuộc, hay khi tay phải “làm gì đó” trong lúc chờ đợi.
Hiểu được điều này, ta có thể thay đổi không phải bằng cách cấm đoán, mà bằng cách thay thế. Cung cấp cho cơ thể những loại kích thích cảm giác khác — như vật cầm tay mềm, bi xoay, hoặc một chuỗi hạt có kết cấu thú vị — có thể khiến não hài lòng hơn mà không cần đến móng tay.
Thứ bạn cần không phải là kỷ luật, mà là một trải nghiệm cảm giác đủ tinh tế để làm dịu chính mình.