Bạn vừa mặc một chiếc áo thơm mùi nước xả, cảm thấy dễ chịu hơn hẳn. Và rồi không hiểu sao, bạn lại thấy thèm ăn. Một chiếc bánh? Một ly trà sữa? Nghe vô lý, nhưng đây là phản ứng có thể lý giải được bằng khoa học.
Não bộ con người có một lối tắt đặc biệt: khứu giác kết nối trực tiếp với vùng limbic, nơi điều khiển cảm xúc và các hành vi bản năng như sợ hãi, thèm ăn, hưng phấn… Khác với thị giác hay thính giác — phải qua các trạm trung gian xử lý — mùi hương đi thẳng vào vùng cảm xúc. Vì vậy, một mùi dễ chịu có thể nhanh chóng tạo ra cảm giác thư giãn, an toàn, sẵn sàng thưởng thức. Đó là một nền tảng thuận lợi cho… việc ăn ngon miệng hơn.
Hiện tượng này được gọi là mồi giác quan (sensory priming) — khi một tín hiệu từ môi trường khơi gợi những phản ứng cụ thể trong hành vi, dù ta không hề ý thức rõ ràng. Trong một nghiên cứu đăng trên Psychological Science, những người tham gia trong căn phòng có mùi sạch (hương cam nhẹ nhàng từ chất tẩy rửa) thường có xu hướng cư xử đạo đức hơn, đưa ra lựa chọn hợp lý hơn — và thú vị là họ cũng ăn nhiều hơn khi được mời bánh.
Mùi thơm sạch sẽ khiến chúng ta thấy mình đang ở trong một môi trường tốt, đáng tin, không có mối đe dọa. Khi cảm giác này được kích hoạt, não bộ có thể ngầm “bật đèn xanh” cho việc thư giãn, ăn uống, hoặc tự thưởng. Chiếc áo thơm, dù không liên quan gì đến đồ ăn, vẫn có thể là chất xúc tác cho hành vi thèm ăn thông qua một chuỗi tín hiệu vô hình.
Tất nhiên, cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào khẳng định trực tiếp rằng mùi quần áo sạch khiến ta ăn nhiều hơn. Nhưng từ những gì đã biết về mùi, cảm xúc và hành vi, giả thuyết này không hề thiếu cơ sở. Mùi thơm từ quần áo là một loại tín hiệu tích cực — và như nhiều nghiên cứu đã cho thấy, tâm trạng tích cực là một yếu tố kích thích vị giác.
Câu hỏi thú vị hơn là: liệu các hãng nước xả vải có vô tình (hay cố ý) tạo ra những mùi hương không chỉ gợi sạch mà còn kích thích hành vi tiêu dùng — bao gồm cả ăn uống? Và nếu vậy, bạn có đang ăn thêm một chút chỉ vì áo mình quá thơm?
Mùi không chỉ là thứ để ngửi. Nó là một phần ngôn ngữ vô thức giữa cơ thể và môi trường sống. Biết điều đó, ta có thể bắt đầu để ý — và chọn lựa — kỹ hơn những gì mình cho là “thơm”.