Một buổi tối mùa đông cách đây 20.000 năm, trong một hang đá ở miền nam Trung Quốc, ai đó đã đặt một chiếc bát gốm lên bếp lửa. Thứ bốc hơi bên trong không phải rượu hay trà – mà là một món súp.
Những dấu vết khét màu nâu đỏ còn sót lại bên trong chiếc bát, được khai quật ở hang Xianrendong, đã kể câu chuyện ấy cho các nhà khảo cổ. Đây là một trong những đồ gốm cổ nhất thế giới, và những vết cặn cho thấy con người khi ấy đã biết đun sôi nước cùng xương, thịt, hoặc rau dại. Chúng ta sẽ không bao giờ biết hương vị chính xác của nó, nhưng ý tưởng “nấu chín để mềm, để ngọt hơn” thì vẫn sống mãi đến bây giờ.
Điều bất ngờ là khái niệm “súp” có thể còn cũ hơn thế. Một số bằng chứng ở châu Âu và Trung Đông gợi ý rằng, từ thời Neanderthal, con người đã bỏ xương thú vào nước nóng để chiết lấy mỡ và chất dinh dưỡng. Không gia vị, không hành ngò – chỉ là bản năng sinh tồn thuần túy, nhưng lại mở ra một bước ngoặt: con người biết dùng lửa và dụng cụ để biến thứ khó ăn thành thứ dễ ăn.
Trong bối cảnh đó, chiếc bát Xianrendong không chỉ là một món đồ cổ. Nó giống như một tấm ảnh chụp giữa chừng của lịch sử ẩm thực – nơi món súp bắt đầu tách mình ra khỏi vai trò là “nước dùng dinh dưỡng” để dần trở thành trải nghiệm ấm áp, trấn an. Ngày nay, một bát canh gà hay một tô phở có thể là bữa ăn gia đình, là lời mời thân tình… nhưng trong hang đá 20.000 năm trước, nó đơn giản chỉ là sự sống.
Có lẽ, khi đưa thìa gốm chạm môi, người nấu súp ấy đã chẳng ngờ mình vừa góp một phần vào câu chuyện ẩm thực dài nhất mà loài người từng kể – câu chuyện vẫn tiếp diễn mỗi khi ta bưng một bát súp nóng hổi lên tay.