Khi bạn nhấp một ngụm sô-cô-la nóng, có lẽ bạn không biết rằng thứ nước nâu ngọt ấy từng được người Aztec coi là “máu thần”. Trong những ngôi đền đá ở Tenochtitlan, hàng nghìn năm trước, các thầy tế đã rót nước ca cao lên bàn thờ — không phải để uống, mà để dâng lên thần linh.
Với người Aztec, ca cao không chỉ là một loại hạt, mà là biểu tượng của sự sống. Họ tin rằng thần Quetzalcoatl, vị thần tri thức và gió, đã đánh cắp cây ca cao từ thiên giới để tặng cho loài người. Từ đó, hạt ca cao mang trong mình một ý nghĩa kép: vừa là quà tặng thiêng liêng, vừa là vật nhắc nhở con người về món nợ với các vị thần.
Trong các nghi lễ tôn giáo, ca cao thường được hòa với máu người hoặc máu động vật rồi dâng lên thần. Một số thầy tế còn rạch tai mình để nhỏ vài giọt máu vào chén ca cao — hành động tượng trưng cho việc “trộn máu phàm với máu thần”. Các văn bản cổ gọi thứ nước này là xocolatl, vị đắng đặc trưng của nó được xem là dấu ấn của sự hi sinh.
Điều thú vị là, với người Aztec, máu chính là nơi trú ngụ của linh hồn. Mất máu đồng nghĩa với mất sự sống, còn dâng máu là cách trả lại năng lượng cho vũ trụ. Vì vậy, khi họ nói hạt ca cao là “máu của các vị thần”, điều đó không chỉ mang nghĩa ẩn dụ: ca cao tượng trưng cho dòng năng lượng thiêng đang chảy trong vạn vật.
Từ những buổi tế lễ nơi đền đá, ca cao dần bước ra đời sống thường nhật. Nó trở thành thức uống của hoàng tộc và chiến binh. Các tướng Aztec uống ca cao trước khi ra trận, tin rằng nó truyền cho họ sức mạnh của thần linh. Còn người dân thường dùng hạt ca cao như tiền tệ – một hạt mua được quả ớt, hàng trăm hạt đổi được một nô lệ. Trong một xã hội nơi máu và linh hồn gắn liền, việc trao đổi bằng “máu thần” là điều hết sức tự nhiên.
Khi người Tây Ban Nha đến Tân Thế giới vào thế kỷ XVI, họ mang theo ca cao về châu Âu. Ban đầu, người châu Âu chê vị đắng khó uống, cho đến khi họ pha thêm đường. Từ đó, “máu thần” hóa thành “thức uống ngọt ngào”, và thần thoại Aztec dần bị quên lãng. Nhưng nếu nhìn kỹ, ta vẫn thấy trong tách sô-cô-la ngày nay những vệt còn sót lại của nghi lễ cổ xưa: sự ấm nóng, vị đắng nhẹ, cảm giác khoan khoái lan ra từ lồng ngực — tựa như một nghi thức hồi sinh nho nhỏ của chính con người hiện đại.
Ca cao, qua hàng nghìn năm, đã đi một hành trình kỳ lạ: từ chất hiến tế thiêng liêng, trở thành thức quà tình yêu. Cả hai đều xoay quanh cùng một ý niệm: sự trao hiến. Người Aztec hiến ca cao cho thần để giữ gìn thế giới; còn chúng ta tặng sô-cô-la cho nhau để giữ gìn cảm xúc. Vật chất vẫn vậy, chỉ thay đổi tầng ý nghĩa.
Có lẽ, điều khiến câu chuyện này chạm tới ta chính là cảm giác thiêng trong những điều tầm thường. Bởi biết đâu, giữa thế giới hiện đại đầy đường ống và máy móc, khi ta ngồi nhâm nhi một cốc sô-cô-la nóng, ta vẫn đang lặp lại một nghi lễ cổ xưa — một cách vô thức nhưng đầy thành kính.