Bạn gặp lại một người từng trò chuyện rất hợp, từng giới thiệu tên hẳn hoi. Bạn nhớ rõ mặt họ. Nhớ cả chuyện họ kể về con mèo bị nghiện dưa hấu. Nhớ hôm đó đứng nói chuyện sát cái quầy nước cam có tiếng máy xay ồn đến phát mệt. Nhưng tên họ là gì thì… trống rỗng.
Nếu bạn từng rơi vào tình huống này, bạn không đơn độc. Và tin tốt là: trí nhớ của bạn có thể không tệ như bạn tưởng.
Tên người là một trong những dạng thông tin khó nhớ nhất. Nhiều nghiên cứu tâm lý học chỉ ra: so với nghề nghiệp, đặc điểm ngoại hình hay câu chuyện cá nhân, thì “tên gọi” lại dễ rơi khỏi bộ nhớ ngắn hạn hơn cả.
Lý do đầu tiên là vì tên thường mang tính trừu tượng. Nó hiếm khi mô tả gì cụ thể về người đó. Nếu bạn nghe ai tên là “Hưng”, “Hà”, “Ngọc” – những từ phổ biến không có hình ảnh đi kèm – não của bạn không có chỗ nào để móc vào.
Thêm nữa, tên là thông tin “đơn điểm”: nó không có ngữ cảnh đi kèm nếu bạn không chú ý. Trong khi não người lại ghi nhớ tốt nhất khi dữ liệu gắn được với hình ảnh, cảm xúc hoặc liên kết có sẵn.
Trí nhớ không phải là một kho chứa thông tin tuyến tính. Nó giống như một bản đồ với nhiều vùng chức năng: vùng ghi nhớ hình ảnh, vùng ghi nhớ âm thanh, vùng ghi lại mùi hương, cảm xúc, câu chuyện. Nếu bạn không nhớ tên ai đó, nhưng nhớ được giọng họ trầm, ánh mắt họ sáng, câu chuyện họ kể có gì đó rất thật – thì đó vẫn là những biểu hiện của một trí nhớ mạnh.
Thực tế, nhiều người có thiên hướng nhớ cảm xúc và bối cảnh hơn là chi tiết ngôn từ. Đó không phải là lỗi. Đó là cách bộ nhớ cá nhân của bạn vận hành.
Ngoài ra, việc bạn quên tên cũng có thể phản ánh một dạng “lọc thông tin” thông minh của não bộ. Khi gặp người mới, nếu não bạn đang tập trung xử lý nội dung câu chuyện, đánh giá tính cách hoặc phản hồi cảm xúc, thì phần “ghi lại tên” có thể bị gác lại. Không phải vì bạn không thể nhớ, mà vì não bạn đang ưu tiên thứ khác mà nó cho là quan trọng hơn.
Thú vị là, nhiều người rất giỏi nhớ tên lại không nhớ được người đó nói gì, hoặc đã từng gặp ở đâu. Trí nhớ không hoạt động đồng đều ở mọi kênh.
Vậy có cách nào để cải thiện việc nhớ tên không? Có chứ – nhưng không cần ép bản thân thành “máy ghi tên người”. Một số mẹo hữu ích:
Khi ai đó giới thiệu tên, hãy nhắc lại tên họ ngay trong câu chào: “Chào anh Hùng, rất vui gặp anh.” Tạo liên kết cá nhân: nếu tên họ trùng với ai bạn quen, hãy kết nối trong đầu: “Hùng – giống chú Hùng hàng xóm.” Tự chế ảnh tượng trưng cho tên: tên “Lan” → hình hoa lan; “Sơn” → ngọn núi. Việc tạo móc liên tưởng giúp tên không còn trôi nổi mà neo được vào bản đồ trí nhớ.
Và nếu bạn vẫn quên tên ai đó sau tất cả những nỗ lực này, cũng đừng tự dằn vặt. Bạn có thể không nhớ tên họ, nhưng nếu bạn nhớ được ánh mắt họ buồn khi kể về con mèo cũ, hoặc bạn vẫn nhớ hôm ấy họ mặc chiếc áo in hình dưa hấu, thì đó là trí nhớ đang hoạt động theo cách rất con người.
Bạn có thể không nhớ tên, nhưng vẫn nhớ người. Và đôi khi, đó mới là điều đáng nhớ nhất.