Nếu bạn nghĩ chỉ con người mới có tên, có lẽ bạn chưa từng nghe… một con cá heo gọi bạn nó giữa biển khơi.
Khi một chú cá heo được sinh ra, nó bắt đầu phát triển một chuỗi huýt sáo độc đáo – không giống ai, không trùng lặp – như thể tự đặt tên cho mình. Nhưng điều kỳ lạ là: những con cá heo khác cũng học và dùng đúng “tên gọi” đó khi muốn tìm hoặc gọi nó.
Giống như bạn đứng giữa chợ và ai đó gọi to: “Lan ơi!”, một con cá heo cũng có thể phát ra tiếng huýt đặc trưng để gọi chính xác một cá thể khác trong bầy. Và nó sẽ được đáp lại.
Cá heo không chỉ tạo ra âm thanh. Chúng dùng âm thanh như biểu tượng.
Dùng để nhận diện, để duy trì liên kết xã hội, để biết “ai đang ở đâu” trong một thế giới mênh mông không có địa chỉ.
Cái “tên âm thanh” ấy gọi là signature whistle – một dấu hiệu cá nhân đến mức có thể dùng để xác định từng con trong nghiên cứu sinh học. Thậm chí có những con cá heo vẫn nhớ tên bạn cũ sau 20 năm xa cách.
Và bạn sẽ càng thấy lạ khi biết: cá heo không huýt tên mình, mà gọi tên của người khác. Tức là chúng phân biệt rạch ròi giữa “tôi là ai” và “tôi đang muốn gọi ai”.
Ở mức độ nào đó, điều này gần giống… ngôn ngữ.
Con người từng nghĩ rằng “tên riêng” là phát minh tinh vi của loài người. Nhưng dưới lớp sóng, lũ cá heo đã sử dụng nó theo cách thuần thục, chính xác, và đôi khi còn khéo léo hơn cả chúng ta – không ồn ào, không cần mặt đối mặt, chỉ cần một âm sắc đúng tần số.
Không có danh bạ. Không cần wifi.
Chỉ bằng sóng âm – và một trí nhớ đủ sâu để lưu tên nhau suốt đời.