Mỗi lần mơ thấy mình bị rượt đuổi trong một khu phố tối, chị An đều giật mình tỉnh dậy giữa đêm. Giấc mơ ấy lặp lại gần như mỗi tháng, với chi tiết chẳng hề thay đổi: con hẻm, bóng người, tiếng bước chân sau lưng. Không máu me, không tai nạn. Chỉ là một cảm giác bất lực rợn người. Chị từng nghĩ đó là do xem phim nhiều. Mãi sau này, khi đi trị liệu vì mất ngủ kéo dài, chị mới biết đó là ký ức bị nén lại từ năm 12 tuổi.
Hiện tượng giấc mơ lặp đi lặp lại không hiếm. Trong một khảo sát ở Mỹ, có tới 60–75% người trưởng thành thừa nhận từng trải qua một giấc mơ lặp lại. Nội dung thường liên quan đến rơi, bị rượt đuổi, đi thi trễ, bị lạc… Những giấc mơ này đôi khi vô hại, chỉ phản ánh lo âu hàng ngày. Nhưng trong nhiều trường hợp, chúng lại là dấu hiệu của một tổn thương sâu xa chưa được xử lý.
Một nghiên cứu mới công bố năm 2025 trên nền tảng ResearchGate đã phân tích hơn 130 giấc mơ lặp lại của những người từng trải qua sang chấn tâm lý. Nội dung phổ biến bao gồm mối đe dọa, cảm giác bị bỏ rơi, và những tình huống vượt ngoài tầm kiểm soát. Đáng chú ý, nhiều giấc mơ mang hình ảnh ẩn dụ, chứ không tái hiện nguyên xi sự kiện đã xảy ra. Như giấc mơ bị rượt đuổi của chị An – không nhắc gì tới biến cố thuở nhỏ, nhưng cảm xúc trong mơ lại giống hệt: bất lực, hoảng loạn và không thể kêu cứu.
Theo các chuyên gia thần kinh, khi não trải qua chấn thương, vùng kiểm soát cảm xúc và trí nhớ sẽ bị ảnh hưởng. Những ký ức đau thương không được xử lý trọn vẹn có thể bị “đóng băng” và quay lại dưới dạng giấc mơ. Đó là lý do vì sao một số người dù không hề nghĩ đến chuyện cũ ban ngày, nhưng đêm đến lại liên tục mơ cùng một cảnh tượng quen thuộc.
Ở người mắc PTSD (rối loạn stress sau sang chấn), ác mộng lặp lại là một triệu chứng phổ biến. Theo Tổ chức Giấc ngủ Hoa Kỳ, giấc mơ ở bệnh nhân PTSD thường có nội dung liên quan trực tiếp hoặc ẩn dụ tới sự kiện gây chấn thương. Họ cũng dễ bị mất ngủ, tỉnh giữa đêm, hoặc thức dậy với cảm giác sợ hãi, tê liệt. Các nghiên cứu ở Việt Nam cũng ghi nhận hiện tượng này, dù chưa có thống kê quy mô lớn. Trong một khảo sát nhỏ với thanh thiếu niên, khoảng 6–7% cho biết từng mơ lại sự kiện đau thương nhiều lần.
Điều quan trọng là không phải mọi giấc mơ lặp lại đều báo hiệu chấn thương. Nếu giấc mơ không gây khó chịu, không ảnh hưởng đến giấc ngủ hoặc đời sống ban ngày, thì có thể nó chỉ phản ánh trạng thái tâm lý tạm thời. Nhưng nếu một giấc mơ cứ trở đi trở lại, mang màu sắc tiêu cực rõ rệt, và để lại cảm xúc mạnh sau khi tỉnh dậy, thì đó có thể là một tín hiệu mà não bạn đang cố gửi đến chính bạn.
Không phải giấc mơ nào cũng mang ý nghĩa sâu xa. Nhưng nếu một hình ảnh nào đó cứ lặp lại, không chịu rời đi — có thể nó đang chờ được bạn nhìn thẳng vào. Không phải để đau thêm. Mà để dần dịu lại.