Một nghịch lý nhỏ trong giao tiếp mà không phải ai cũng nhận ra: bạn có thể là người rất hiểu biết, rất giỏi trong lĩnh vực của mình, nhưng giọng nói của bạn lại khiến người khác ngầm đánh giá ngược lại.
Trong một nghiên cứu công bố trên Journal of Nonverbal Behavior, người nghe có xu hướng đánh giá người nói với giọng cao là kém tự tin hơn, bất kể nội dung họ đang nói có chính xác hay không. Cùng lúc đó, tốc độ nói cũng ảnh hưởng mạnh: nói chậm quá mức hoặc ngập ngừng khiến người nghe cảm giác rằng người nói đang thiếu chắc chắn, thiếu quyết đoán.
Điều này đặt ra một tình huống trớ trêu: những người thông minh, do thận trọng với lời nói, thường chọn cách trình bày chậm rãi hơn, dùng từ cẩn trọng hơn, và đôi khi không cố “khoe” sự tự tin qua giọng nói. Họ tập trung vào nội dung, không phải âm lượng hay ngữ điệu. Chính vì vậy, họ dễ bị hiểu nhầm là không tự tin, thậm chí không đáng tin cậy.
Ngược lại, một người nói nhanh, dứt khoát, giọng trầm và chắc — kể cả khi nội dung thiếu chiều sâu — lại thường được đánh giá là có năng lực. Một nghiên cứu năm 2021 trên Frontiers in Psychology cho thấy giọng nói trầm khiến người nghe mặc định đánh giá người nói là có thẩm quyền và đáng tin hơn.
Một yếu tố khác: ngữ điệu lên xuống. Người có xu hướng kết thúc câu bằng âm điệu đi lên (giống như đang hỏi) thường bị đánh giá là thiếu chắc chắn, dù chỉ đang nói bình thường. Trong khi đó, kết thúc bằng âm điệu đi xuống lại tạo cảm giác dứt khoát, đáng tin.
Vấn đề là: các đặc điểm này thường không phản ánh đúng thực lực hay độ chính xác của nội dung. Chúng chỉ là những tín hiệu cảm xúc mà người nghe vô thức sử dụng để đánh giá người nói — một thói quen tiến hóa từ thời tiền sử, khi giọng nói là công cụ đầu tiên để phân biệt bạn – thù.
Vậy nên, nếu bạn từng thấy một người nói rất hay nhưng sai bét, hoặc một người nói lúng túng nhưng lại cực kỳ chính xác, thì không phải bạn chủ quan. Đó là hiệu ứng có thật.
Và nếu bạn thuộc nhóm người thông minh nhưng từng bị hiểu nhầm là thiếu tự tin, có lẽ điều bạn cần thay đổi không nằm ở tri thức, mà ở cách truyền tải nó bằng giọng nói.