Dưới tầng nước đen lạnh của Bắc Đại Tây Dương, nơi ánh sáng không còn chạm tới, một sinh vật cổ xưa vẫn chậm rãi trôi. Nó có thể đã ra đời khi Galileo còn đang ngắm bầu trời qua chiếc kính thiên văn đầu tiên. Và hôm nay, bốn thế kỷ sau, nó vẫn đang sống.
Đó là cá mập Greenland, loài động vật có xương sống sống lâu nhất từng được ghi nhận trên Trái Đất. Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Science năm 2016 của Viện Động vật học Greenland, các nhà khoa học đã dùng kỹ thuật phóng xạ carbon (^14C) để đo tuổi từ thấu kính mắt – phần mô không tái tạo kể từ khi cá mập sinh ra. Kết quả cho thấy một số cá thể có thể sống tới 392 năm, thậm chí có thể đạt hơn 500 năm nếu tính cả sai số.
Tuổi thọ ấy vượt xa mọi sinh vật biển lớn khác. Dưới áp lực của hàng trăm mét nước băng, cá mập Greenland tồn tại trong nhịp sống chậm gần như bất động. Chúng bơi chỉ khoảng 1 km mỗi giờ, tăng trưởng trung bình 1 cm mỗi năm, và mất đến 150 năm mới trưởng thành để sinh sản. Ở thế giới của chúng, một thế kỷ chỉ là quãng tuổi dậy thì.
Các nhà khoa học cho rằng bí mật nằm ở môi trường khắc nghiệt nơi chúng sinh sống – vùng biển luôn ở nhiệt độ gần 0°C, giàu áp suất và nghèo năng lượng. Sự lạnh lẽo ấy làm chậm mọi phản ứng sinh học, từ chuyển hóa, tái tạo tế bào đến lão hóa. Cơ thể chúng như bị đặt trong chế độ tiết kiệm thời gian, trôi qua các thế kỷ bằng nhịp đập lặng lẽ của tim.
Những con cá mập Greenland hiện nay có thể đã tồn tại trước Cách mạng công nghiệp, trước khi điện xuất hiện, trước cả khi con người biết chụp ảnh. Chúng đã bơi qua hàng thế hệ người, chứng kiến cả sự mở rộng lẫn tàn phá của thế giới bên trên mà chẳng hề biết.
Sống chậm đến mức thời gian không đuổi kịp – đó là cách loài cá mập này trường tồn. Giữa bóng tối lạnh, chúng không vội, không gấp, chỉ lặng lẽ đi qua những kỷ nguyên mà con người chỉ có thể đọc trong sách.