Khoảng 70.000 năm trước, nhân loại đã suýt biến mất khỏi Trái Đất. Không phải do chiến tranh hay dịch bệnh, mà là bởi một thảm họa tự nhiên khủng khiếp đến từ… một ngọn núi lửa.
Theo nhiều nhà khoa học, vụ phun trào siêu núi lửa Toba (nay thuộc Indonesia) được xem là một trong những sự kiện núi lửa lớn nhất trong 2 triệu năm qua. Vụ phun trào này đã giải phóng hàng ngàn km khối tro bụi vào khí quyển, gây nên hiện tượng gọi là “mùa đông núi lửa” – bầu trời bị che khuất, ánh sáng Mặt Trời không thể chiếu xuống mặt đất trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.
Hệ quả? Nhiệt độ toàn cầu sụt giảm từ 3–5 độ C, mùa màng thất bại, thảm thực vật chết hàng loạt. Chuỗi thức ăn bị đứt gãy, kéo theo vô số loài động vật và cả… tổ tiên của chúng ta đối mặt với nạn đói.
Một số nghiên cứu di truyền học ước tính rằng dân số loài người có thể đã giảm xuống chỉ còn khoảng 1.000–10.000 cá thể sinh sản trên toàn cầu – một con số cực kỳ nhỏ cho sự sống còn của một loài. Đây được gọi là “hiệu ứng cổ chai di truyền” (genetic bottleneck), khiến đa dạng di truyền của nhân loại ngày nay thấp hơn so với nhiều loài động vật khác.
Thú vị là, dù bị đẩy đến bờ vực tuyệt chủng, tổ tiên Homo sapiens vẫn sống sót. Họ có thể đã nhờ vào việc sống trong các vùng khí hậu ổn định hơn, có nguồn nước và thức ăn dồi dào hơn, ví dụ như vùng ven biển châu Phi. Ngoài ra, khả năng thích nghi linh hoạt, giao tiếp tốt và tổ chức xã hội có thể đã giúp họ vượt qua được thảm họa.
Một số nhà khoa học còn cho rằng chính sự kiện này đã thúc đẩy tiến hóa não bộ, khi con người phải trở nên sáng tạo và hợp tác hơn để sinh tồn trong môi trường khắc nghiệt.
Mặc dù hiện nay vẫn còn tranh cãi về mức độ tác động thực sự của vụ phun trào Toba, nhưng viễn cảnh nhân loại từng suýt bị xóa sổ chỉ vì một núi lửa vẫn là một lời nhắc nhở rùng mình: Chúng ta nhỏ bé đến mức nào trước thiên nhiên.