Bạn đang bước trên một con phố đông người. Từ phía sau, một tiếng cười vang lên, nhẹ nhưng rõ. Bạn không quay lại. Bạn cũng chẳng nghĩ gì nhiều. Thế nhưng trái tim bạn đã phản ứng trước khi bạn kịp để ý. Nó đổi nhịp một chút, như thể cơ thể vừa nghe thấy một tín hiệu quan trọng đến mức phải điều chỉnh hoạt động ngay lập tức.
Cơ thể con người nhạy với tiếng cười hơn ta tưởng. Theo nghiên cứu đăng trên BioPsychoSocial Medicine năm 2018, khi một người trải qua tác vụ gây căng thẳng rồi được nghe tiếng cười, nhịp tim và biến thiên nhịp tim của họ thay đổi rõ rệt. Nhịp tim có thể tăng nhẹ, trong khi cấu phần tần số cao của nhịp tim lại giảm. Hiện tượng này phản ánh sự điều chỉnh của hệ thần kinh tự chủ, đặc biệt là sự cân bằng giữa nhánh đối giao cảm và giao cảm. Chỉ một âm thanh ngắn đã đủ làm cơ thể chuyển trạng thái.
Tiếng cười là tín hiệu xã hội mạnh. Não người được thiết kế để nhận biết loại âm thanh này trong thời gian rất ngắn. Các nghiên cứu thần kinh cho thấy khi nghe tiếng cười, khu vực amygdala phản ứng gần như ngay lập tức. Đây là vùng xử lý cảm xúc và chú ý xã hội. Nó quyết định xem âm thanh trước mặt là mối đe dọa hay dấu hiệu an toàn. Dù bạn chỉ nghe thoáng qua một tiếng cười của người lạ trên phố, não đã phân loại nó trước khi ý thức kịp ghi nhận.
Điều thú vị là tiếng cười không chỉ tác động khi bạn nghe mà còn khi bạn tự cười. Một nghiên cứu năm 2017 đăng trên ResearchGate cho thấy tiếng cười tự nhiên có thể làm tăng nhịp tim tương tự vận động nhẹ. Thậm chí độ biến thiên nhịp tim cũng giảm, cho thấy cơ thể chuyển sang trạng thái kích hoạt. Vì vậy tiếng cười, dù phát ra từ bạn hay ai đó, đều có khả năng khiến hệ thần kinh điều chỉnh hoạt động tức thời.
Trong nghiên cứu năm 2018, các nhà khoa học quan sát phản ứng của nhóm tham gia sau khi họ hoàn thành một bài kiểm tra tạo áp lực. Sau đó họ được nghe các đoạn âm thanh khác nhau, trong đó có tiếng cười. Điều gây chú ý là tiếng cười, dù không liên quan đến nhiệm vụ, lại tạo ra biến đổi trong nhịp tim rõ rệt hơn cả những âm thanh trung tính. Nhịp tim không chỉ thay đổi đơn thuần mà còn thể hiện dấu hiệu điều chỉnh cảm xúc. Cơ thể phản ứng như thể nó vừa nhận được một tín hiệu trấn an.
Một điểm bất ngờ khác nằm ở chỗ: người lạ hay người quen không khác biệt nhiều trong phản ứng ban đầu. Bộ não chủ yếu quan tâm đến bản chất âm thanh, không phải danh tính người phát ra nó. Tiếng cười là dấu hiệu xã hội có sức lan truyền. Một chút thay đổi trong cao độ, nhịp và âm sắc có thể kích hoạt hệ thống chú ý. Trái tim sau đó phản hồi theo hướng mà não đánh giá là phù hợp với tình huống. Điều này diễn ra quá nhanh đến mức ý thức không kịp nhận ra bất kỳ thay đổi nào.
Tiếng cười sở hữu tính đa nghĩa. Nó có thể là dấu hiệu của sự thân thiện, nhưng cũng có thể biểu thị sự chế giễu hay nguy hiểm nhẹ. Não vì thế phải xử lý chúng bằng cách quét qua những mẫu âm thanh quen thuộc. Các nhà nghiên cứu cho rằng chính tính xã hội phức tạp của tiếng cười khiến cơ thể có xu hướng phản ứng trước, sau đó mới diễn giải. Đây là lý do nhịp tim của bạn có thể đổi nhịp chỉ vì một người lạ mỉm cười phía sau lưng.
Càng hiểu về phản ứng này, ta càng thấy cơ thể lặng lẽ theo dõi thế giới nhiều hơn ta tưởng. Trên đường phố, trong thang máy, hay giữa một hàng người trong siêu thị, những âm thanh thoáng qua vẫn để lại dấu ấn lên cơ thể. Tiếng cười của người lạ không chỉ là âm thanh trong không khí. Nó là tín hiệu chạm vào một hệ thống phản ứng đã tiến hóa hàng triệu năm để bảo vệ chúng ta khỏi bất trắc, nhưng cũng để kết nối ta với nhau.
Có thể bạn không nhớ tiếng cười ấy. Nhưng trái tim bạn thì đã phản hồi. Và trong khoảnh khắc ngắn ngủi ấy, cơ thể bạn đã cho thấy rằng nó luôn lắng nghe thế giới bằng một cách tinh tế và âm thầm hơn lý trí rất nhiều.