Nghe có vẻ lạ lùng: ai cũng biết chạy bộ sai tư thế dễ chấn thương, nhưng mấy ai nghĩ chỉ đứng im thôi cũng có thể gây hại. Thậm chí, cái tưởng chừng “an toàn tuyệt đối” ấy lại để lại hậu quả âm thầm và nặng nề hơn.
Trong nhiều công việc, từ nhân viên bán hàng, bảo vệ, công nhân dây chuyền cho tới giáo viên, việc đứng hàng giờ liền là bình thường. Cảm giác đầu tiên là đôi chân mỏi dần, lưng đau nhức, vai gáy căng cứng. Nhưng đó chỉ mới là lớp đầu tiên của vấn đề. Các nghiên cứu y khoa cho thấy khi cơ và khớp bị giữ nguyên tư thế quá lâu, áp lực liên tục đè lên gân, dây chằng và cột sống, khiến nguy cơ đau lưng mãn tính và thoái hóa khớp cao gấp nhiều lần so với người thường xuyên thay đổi tư thế.
Đáng lo hơn cả là hệ tuần hoàn. Khi ta đứng bất động, trọng lực kéo máu xuống chân, trong khi cơ bắp không co bóp để đẩy máu trở lại tim. Kết quả là các tĩnh mạch phải làm việc quá sức. Tình trạng sưng phù, cảm giác nặng ở bắp chân chỉ là tín hiệu sớm. Nếu kéo dài, nguy cơ giãn tĩnh mạch và thậm chí huyết khối tĩnh mạch sâu tăng rõ rệt. Đây không còn là chuyện “mỏi chân”, mà là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch.
Một nghiên cứu tại Canada theo dõi hơn 7.000 người trong nhiều năm đã đưa ra kết quả bất ngờ: những ai làm công việc chủ yếu phải đứng có nguy cơ mắc bệnh tim gần gấp đôi so với những người chủ yếu ngồi. Nghĩa là “đứng để khỏe” không hề đúng như ta tưởng. Với phụ nữ mang thai, rủi ro còn cao hơn: đứng lâu liên quan đến sinh non, thai nhẹ cân và huyết áp tăng.
Nếu so với chạy bộ sai cách, sự khác biệt nằm ở chỗ: chạy sai thường gây đau ngay, dễ nhận biết. Người chạy có thể bị đau gối, viêm gân, rách cơ – nhưng đó là tín hiệu buộc họ phải dừng lại và điều chỉnh. Còn đứng im thì âm thầm, ít cảnh báo, nhưng những thay đổi bên trong mạch máu và tim mạch lại tích lũy từng ngày. Một bên là nguy cơ “chấn thương cơ học”, một bên là nguy cơ “bệnh tật âm thầm”. Và nghịch lý ở đây: thứ trông nguy hiểm hơn (chạy sai) thường dễ chữa, còn thứ trông vô hại hơn (đứng im) lại nguy hiểm về lâu dài.
Điều này hé lộ một sự thật quan trọng: cơ thể con người sinh ra để vận động, chứ không phải để bất động. Chúng ta có thể chịu được những cú sốc tạm thời – như vài bước chạy sai – nhưng lại khó thoát khỏi tác hại tích lũy của sự bất động kéo dài. Bài học giản dị mà sâu sắc là: đừng để mình đứng bất động quá lâu. Chỉ cần vài phút đi lại, xoay trở, đổi tư thế cũng đủ để nhắc cơ thể rằng nó vẫn đang sống động.
Chạy có thể làm đau gối, nhưng đứng quá lâu lại có thể làm đau tim. Và đó là cái giá ít ai nghĩ đến.