Nếu không có một chiếc đĩa nuôi cấy bị bỏ quên, chúng ta có thể đã không có kháng sinh. Nếu không có một thanh sô-cô-la tan chảy trong túi áo, có thể sẽ không có lò vi sóng. Và nếu một tia X không vô tình lọt vào tấm phim ảnh, ngành y có thể vẫn đang mù tịt với bên trong cơ thể người.
Nhiều đột phá khoa học không bắt đầu từ một mục tiêu cao cả, mà từ những sai lệch nhỏ, đôi khi là lỗi. Nhưng chính sự quan sát tinh tế giữa điều tưởng chừng lạc vặt ấy đã mở ra những bước ngoặt.
Năm 1928, Alexander Fleming trở về phòng thí nghiệm sau kỳ nghỉ. Ông phát hiện một đĩa nuôi cấy vi khuẩn Staphylococcus bị nhiễm mốc. Điều lạ là vùng quanh mốc hoàn toàn không có vi khuẩn. Thay vì bỏ qua, ông dừng lại, quan sát, và phát hiện ra penicillin — loại kháng sinh đầu tiên, cứu sống hàng trăm triệu người.
Câu chuyện của Percy Spencer cũng tương tự. Là kỹ sư radar, ông làm việc với sóng vi ba thì nhận thấy thanh sô-cô-la trong túi áo chảy ra. Thay vì chỉ lau sạch và tiếp tục, ông tò mò: tại sao lại như vậy? Thí nghiệm tiếp theo với bắp ngô và trứng dẫn đến sự ra đời của lò vi sóng dân dụng.
Còn Wilhelm Röntgen thì phát hiện ra tia X khi đang nghiên cứu tia cathode. Một tấm màn huỳnh quang sáng lên dù bị che chắn — điều không nên xảy ra. Ông tiếp tục kiểm tra và nhận thấy có loại tia vô hình xuyên qua vật thể. Nhờ đó, lần đầu tiên con người thấy được hình ảnh xương trong cơ thể sống.
Điểm chung của ba câu chuyện: chẳng ai định phát minh ra thứ đó. Nhưng khi cái bất ngờ xảy đến, thay vì bỏ qua như phần lớn chúng ta, họ dừng lại, quan sát, và đặt câu hỏi. Chính sự tò mò trước điều lệch khỏi dự tính đã mở ra những cánh cửa không ai nghĩ tới.
Khoa học hiện đại được xây dựng trên nền móng của lý thuyết, công thức và thiết kế chính xác. Nhưng nếu chỉ có vậy, có lẽ ta vẫn đang lần mò trong bóng tối. Những tai nạn, sai sót, và cả sự bừa bộn — khi đi kèm một đôi mắt để ý — mới là thứ tạo ra bước nhảy.
Vì vậy, lần tới khi bạn làm sai điều gì, đừng vội khó chịu. Có thể đó là cánh cửa nhỏ dẫn tới điều mà bạn chưa từng hình dung.