Có lần, một nhà tâm lý học ngồi họp căng thẳng. Cả phòng đầy không khí phòng thủ, ai cũng cố bảo vệ quan điểm của mình. Đến lúc cô vô thức ngáp. Rất nhanh, người đối diện cũng ngáp theo. Và rồi – không ai chắc vì sao – giọng điệu hai bên dịu lại, cuộc tranh luận bỗng đổi hướng.
Ngáp là một hành vi kỳ quặc. Nó vừa riêng tư vừa công khai, vừa sinh lý vừa xã hội. Người ta ngáp khi buồn ngủ, khi chán, khi căng thẳng, và lạ nhất là khi… thấy người khác ngáp.
Không ai dạy ta phải ngáp theo. Nhưng từ lúc còn rất nhỏ, ta đã bắt chước hành vi này như một bản năng. Khoa học gọi đó là “ngáp lan truyền” – hiện tượng người ta ngáp chỉ vì nhìn, nghe hoặc thậm chí tưởng tượng cảnh người khác ngáp.
Điều kỳ lạ hơn là ngáp lan truyền có vẻ không xảy ra với tất cả. Nó phổ biến hơn ở những người có khả năng đồng cảm cao – những người dễ đặt mình vào vị trí người khác. Một số nghiên cứu cho rằng, mức độ “lây” của cái ngáp có thể là tấm gương phản chiếu cảm xúc giữa hai người, một kiểu kiểm tra im lặng xem ta còn hiểu nhau đến đâu.
Nhưng điều này chưa dừng lại ở sự đồng cảm. Một cái ngáp, nếu xảy ra đúng lúc, có thể đánh lạc hướng cảm xúc. Nó có thể làm chậm dòng tranh cãi, pha loãng sự tức giận, hoặc thậm chí gợi lên một cảm giác dễ chịu mơ hồ – như khi ta thấy người đối diện không còn căng cứng, không còn chống đối.
Ngáp còn làm được một việc khó tin: đồng bộ hoá trạng thái tỉnh táo trong một nhóm. Trong thế giới động vật, nhiều loài linh trưởng cũng ngáp cùng nhau như một tín hiệu cho đồng đội biết: “Giờ là lúc nên cảnh giác” hoặc “Tôi không muốn đánh nhau đâu.” Con người, với lớp vỏ xã hội dày hơn, có thể dùng cái ngáp như một cách vô thức để khiến bầu không khí bớt căng.
Thậm chí có bằng chứng cho thấy ngáp giúp làm mát não – khiến ta bớt xao nhãng, tỉnh táo hơn. Nên nếu bạn ngáp khi đang nói chuyện, có thể người kia cũng sẽ được “làm mới bộ xử lý” mà họ không hay biết.
Và biết đâu, trong lúc cả hai cùng vừa ngáp vừa chớp mắt… có điều gì đó trong cuộc trò chuyện được viết lại từ đầu.