Có những người ăn cay không chỉ để no, mà để cảm nhận một thứ ranh giới mong manh giữa đau và khoái. Cảm giác rát bỏng nơi đầu lưỡi, mồ hôi lấm tấm trên trán, tim đập nhanh hơn một nhịp — với họ, đó là một niềm vui kỳ lạ. Và khoa học nói, niềm vui ấy không ngẫu nhiên.
Các nhà tâm lý học gọi đó là sensation seeking — xu hướng tìm kiếm cảm giác mạnh, mới lạ và kích thích. Một người có chỉ số này cao thường thích chơi thể thao mạo hiểm, du lịch không kế hoạch, xem phim kinh dị, hoặc… ăn cay. Trong một nghiên cứu của Đại học Pennsylvania State, những người có điểm số cao về sensation seeking thường chọn các món có mức độ cay nặng hơn và đánh giá trải nghiệm đó là “thú vị” chứ không phải “đau đớn”.
Cơ thể họ cũng khác một chút. Khi capsaicin — hợp chất tạo vị cay — chạm vào lưỡi, nó kích hoạt thụ thể TRPV1, vốn được não dùng để nhận biết nhiệt độ cao và đau. Thông thường, não sẽ gửi tín hiệu cảnh báo. Nhưng ở người thích cay, phản ứng này được xem như một dạng kích thích dễ chịu, tương tự cảm giác sau khi chạy bộ hoặc nhảy dù: đau nhẹ, nhưng đi kèm một đợt endorphin khiến cơ thể hưng phấn.
Một nghiên cứu khác đăng trên Judgment and Decision Making cho thấy người thích vị cay có xu hướng chấp nhận rủi ro cao hơn trung bình. Sau khi nếm thử món cực cay, họ có xu hướng chọn các quyết định mạo hiểm hơn trong thí nghiệm — ví dụ, đặt cược nhiều hơn hoặc chọn nhiệm vụ khó hơn. Dường như, với họ, thử thách mang lại cảm giác sống động.
Tuy vậy, không thể nói ăn cay khiến con người liều lĩnh hơn. Mối quan hệ này đi theo chiều ngược lại: những người sẵn sàng đón nhận cảm giác mạnh thường tìm đến cay như một cách thử giới hạn an toàn nhất — một “phiêu lưu mini” ngay trên bàn ăn.
Cũng cần nói thêm, thói quen ăn cay còn chịu ảnh hưởng lớn từ văn hóa. Người lớn lên ở Tứ Xuyên, Huế hay Mexico thường thích cay không phải vì mạo hiểm, mà vì ký ức vị giác: cái cay là mùi của nhà, của tuổi nhỏ. Trong khi với người ít tiếp xúc, chỉ một lát ớt nhỏ cũng đủ làm họ toát mồ hôi.
Điều thú vị là trong sự khác biệt đó, ăn cay dường như vẫn mang cùng một ý nghĩa sâu xa: nó thử ngưỡng chịu đựng của bản thân, rồi thưởng cho ta cảm giác khoan khoái sau khi vượt qua. Giống như leo núi, bơi giữa dòng lạnh hay nói ra một điều khó nói — nó đau một chút, nhưng khiến ta thấy mình đang sống thật.