Nếu bản đồ thế giới vẽ đầy đủ, vùng Nam Thái Bình Dương sẽ không chỉ là một khoảng xanh mênh mông. Bên dưới lớp sóng ấy là cả một lục địa, rộng gần bằng Australia, nhưng hầu như chẳng ai nhìn thấy. Người ta gọi nó là Zealandia — lục địa thứ tám của Trái Đất, nhưng lại ẩn mình dưới đáy biển sâu.
Zealandia tách ra từ siêu lục địa Gondwana vào cuối Kỷ Phấn Trắng, khoảng 80 triệu năm trước. Lúc mới tách, nó vẫn nằm trên mực nước biển, với rừng cây, núi non và hệ sinh vật riêng. Nhưng theo thời gian, vỏ lục địa mỏng và kém ổn định khiến phần lớn diện tích chìm dần. Hiện nay, khoảng 94% của Zealandia nằm dưới nước, chỉ còn New Zealand, New Caledonia và vài đảo nhỏ nhô lên.
Điều kỳ lạ là một số bằng chứng địa chất cho thấy, vào khoảng 23 triệu năm trước, trong giai đoạn gọi là “Oligocene drowning”, có thể toàn bộ Zealandia đã chìm hẳn dưới biển. Nếu giả thuyết này đúng, New Zealand — vốn là phần nổi lớn nhất ngày nay — đã từng hoàn toàn biến mất. Chỉ khi mực nước biển hạ và quá trình nâng kiến tạo diễn ra, những mảnh đất này mới trồi trở lại.
Zealandia không phải là truyền thuyết kiểu Atlantis, mà được chứng minh bằng khoa học. Độ dày vỏ lục địa, thành phần đá, và cấu trúc kiến tạo đều phù hợp với định nghĩa của một lục địa. Việc nó không hiện diện trên bản đồ suốt hàng triệu năm chỉ vì con người chưa đủ công cụ để nhìn xuyên qua biển sâu. Mãi đến năm 2017, nhiều nhà khoa học mới đồng thuận chính thức công nhận Zealandia là một lục địa, và đến năm 2023, bản đồ địa chất hoàn chỉnh của nó mới được công bố.
Nhìn từ trên không, New Zealand trông như một quốc đảo nhỏ bé. Nhưng thực ra, nó chỉ là phần đỉnh của một “tảng băng trôi” khổng lồ bằng đá — một phần nổi khiêm tốn của cả một lục địa bị chìm. Điều này khiến khái niệm “lục địa” vốn tưởng bất biến trở nên mong manh hơn: không có gì đảm bảo những mảng đất lớn sẽ mãi mãi ở trên mặt biển.
Khi nghĩ về Zealandia, khó tránh khỏi cảm giác như đang nhìn một tấm bản đồ thiếu sót. Đại dương che giấu những câu chuyện dài hơn cả lịch sử loài người. Và đôi khi, thứ tưởng là biển cả bao la lại chính là mái vòm phủ kín một vùng đất từng rực nắng gió, nay ngủ yên dưới áp lực nước hàng nghìn mét.
Biết đâu, ngoài Zealandia, dưới lớp sóng ở nơi nào đó, vẫn còn những lục địa đã mất đang chờ được tìm thấy. Và bản đồ thế giới mà chúng ta quen thuộc hôm nay có thể chỉ là bản nháp tạm thời của hành tinh này.