Có lần, một người phụ nữ ngồi trên ghế chờ tàu. Chuyến tàu trễ gần một giờ. Cô nhìn bảng điện tử, rồi thôi không nhìn nữa. Cả người như dính vào ghế. Đến lúc tàu vào ga, cô mới nhận ra mình chưa cử động một ngón tay nào suốt mấy chục phút. Và kỳ lạ là, cảm giác đó không giống đang nghỉ ngơi — nó giống như vừa bị rút khỏi thế giới này, rồi thả trở lại.
Khi bạn ngồi im quá lâu, không chỉ cơ bắp bạn buồn bực. Bộ não cũng bắt đầu đặt câu hỏi: có chuyện gì đang xảy ra? Trong cơ chế sinh tồn của chúng ta, im lặng và bất động không phải là trạng thái bình thường. Ở động vật, nó thường xuất hiện khi đối mặt với nguy hiểm lớn — thứ nguy hiểm đến mức chạy hay đánh trả đều vô ích. Khi đó, cơ thể bước vào “chế độ giả chết”, một phản ứng tiến hoá được giữ lại từ hàng triệu năm trước.
Các nhà sinh học gọi nó là tonic immobility — bất động hoàn toàn, tim đập chậm, hơi thở nén lại. Trong thế giới hoang dã, đó là cách nhiều loài thoát khỏi hàm kẻ săn mồi. Nhưng trong đời sống con người, phản ứng này đôi khi bị kích hoạt sai ngữ cảnh. Bạn có thể đang ở văn phòng, trong một cuộc họp dài, hay đơn giản là cuộn mình trên ghế xem điện thoại. Và rồi não — không cần xin phép bạn — gửi tín hiệu cho cơ thể bước vào trạng thái chờ.
Vấn đề là, trạng thái này không chỉ ảnh hưởng cơ bắp. Nó kéo cả tâm trí vào một vùng mờ, nơi thời gian và cảm giác trôi chậm lại. Một số người mô tả nó như đứng ngoài nhìn cuộc sống của chính mình, nghe âm thanh xa dần, thấy tay chân như không thuộc về mình nữa. Giống như bị ngắt khỏi mạng sống một chút, rồi cắm lại.
Điều nghịch lý ở đây là: cơ chế được sinh ra để cứu mạng bạn có thể khiến bạn kiệt sức khi không có mối đe doạ thật sự. Ngồi im quá lâu, nhất là khi căng thẳng hoặc buồn chán, có thể làm não hiểu nhầm tín hiệu, kích hoạt phản ứng đóng băng, và vô tình khiến bạn “biến mất” khỏi chính khoảnh khắc hiện tại.
Nên nếu có lúc bạn nhận ra mình đã ngồi bất động quá lâu, hãy thử cử động một cách có chủ ý — xoay cổ tay, co chân, hít sâu. Không phải để chứng minh bạn còn sống, mà để nhắc não rằng: chưa đến lúc phải giả chết.