Ở nhiều nơi, búp bê hỏng hay cũ kỹ thường chỉ kết thúc trong một thùng rác. Nhưng ở Nhật, hành trình của chúng không khép lại đơn giản như thế. Người Nhật tin rằng búp bê có thể chứa một phần linh hồn, vì vậy khi chúng “qua đời”, chúng sẽ được mang đến đền để tiễn đưa bằng nghi lễ trang trọng, chẳng khác nào dành cho một người thân.
Nổi tiếng nhất là Awashima Jinja ở Wakayama, nơi chất đầy hàng ngàn búp bê với nhiều hình dạng khác nhau. Người dân mang đến đây những con búp bê từng gắn bó suốt tuổi thơ, hay từng được trưng bày trong dịp lễ Hina Matsuri. Họ tin rằng không thể vứt bỏ tùy tiện, vì trong những cặp mắt thủy tinh kia còn đọng lại tình cảm, ký ức, thậm chí là linh hồn.
Mỗi năm, vào dịp Hina Matsuri (Ngày của búp bê, 3/3), Awashima Jinja tổ chức nghi lễ Hina Nagashi. Người ta đặt búp bê lên những chiếc thuyền giấy nhỏ, thả trôi trên mặt nước. Dòng chảy mang chúng đi xa, như một cách rửa sạch vận xui và gửi lời tiễn biệt nhẹ nhàng. Hình ảnh những con búp bê lặng lẽ trôi đi, mái tóc lay động trong gió, để lại một dư âm kỳ lạ – vừa đẹp vừa ám ảnh.
Ngoài Awashima, nhiều nơi khác tại Nhật cũng có nghi lễ Ningyō Kuyō – lễ cầu siêu cho búp bê. Tại chùa Hōkyō-ji ở Kyoto, những con búp bê được đặt ngay ngắn, xung quanh là hoa, khói hương và lời cầu nguyện của các nhà sư. Chủ nhân đến đây để bày tỏ lòng biết ơn với người bạn nhỏ đã từng đồng hành, trước khi chúng được tiễn đưa.
Đằng sau những nghi lễ này là niềm tin lâu đời vào tsukumogami – quan niệm rằng những đồ vật lâu năm có thể tích lũy linh hồn. Vì thế, việc vứt bỏ một món đồ từng thân thuộc không chỉ là chia tay với vật thể, mà còn là một hành động vô lễ với phần tinh thần trú ngụ bên trong.
Thật ra, nghi lễ tiễn búp bê cũng phản ánh cách người Nhật đối diện với vô thường. Thay vì bỏ đi lặng lẽ, họ chọn giữ lại bằng sự trân trọng cuối cùng. Đó là cách biến một vật vô tri thành nhân chứng của ký ức, và để cái kết của nó không phải là sự lãng quên, mà là một lời chào tạm biệt.
Khi ta nhìn vào hàng ngàn búp bê được dâng trong ngôi đền, ta nhận ra điều kỳ lạ: chính những gương mặt giống hệt nhau ấy lại chứa đựng hàng ngàn câu chuyện khác nhau. Mỗi con búp bê từng là bạn của một đứa trẻ, từng nghe những bí mật thì thầm, từng chứng kiến niềm vui hay nỗi buồn trong một mái nhà. Và giờ đây, tất cả cùng nhau bước vào một cõi tĩnh lặng.
Có lẽ, nghi lễ dành cho búp bê cũng là một cách để con người tự nhắc mình: ngay cả với những thứ tưởng chừng vô tri, chúng ta vẫn có thể biết ơn. Và trong sự biết ơn ấy, mọi cuộc chia tay trở nên dịu dàng hơn.