Năm 1999, trong khi thế giới đang đếm ngược chào đón thiên niên kỷ mới, Bhutan – một vương quốc nhỏ nằm giữa rặng Himalaya – mới lần đầu bật truyền hình. Với phần còn lại của hành tinh, TV là chuyện cũ kỹ. Với Bhutan, đó là cuộc chạm mặt đầu tiên với hiện đại hóa.
Đó không phải sự tụt hậu. Đó là lựa chọn.
Suốt nhiều thế kỷ, Bhutan tự nguyện tách khỏi thế giới. Không đường nhựa, không điện, không thư viện quốc tế, không cả ngoại giao chính thức với phần lớn các quốc gia. Ngay cả du lịch – thứ hầu hết các nước xem là nguồn thu – Bhutan cũng kiểm soát gắt gao: mãi đến năm 1974 mới đón đoàn khách quốc tế đầu tiên, và đến nay vẫn duy trì chính sách “ít mà chất”: du khách phải trả phí cao để được đến.
Nhưng truyền hình thì khác. Nó không chỉ là công nghệ. Nó mang theo cả văn hóa, giá trị sống, lối tiêu dùng và tốc độ của thế giới ngoài kia. Và vì vậy, Bhutan trì hoãn đến tận 1999 – muộn nhất toàn cầu – để chính thức cho phép phát sóng truyền hình quốc gia.
Sự kiện này không ngẫu nhiên. Năm ấy, vua Jigme Singye Wangchuck – người khởi xướng triết lý Tổng hạnh phúc quốc dân (GNH) – tổ chức lễ đăng quang cho thái tử. Nhân dịp ấy, ông quyết định mở cửa truyền hình, như một dấu mốc cho Bhutan bước vào thế kỷ 21. Nhưng bước vào theo cách của họ.
Trong những ngày đầu, người dân Bhutan háo hức trước thế giới trên màn ảnh. Phim Bollywood, kênh thể thao, cả quảng cáo… lạ lẫm và cuốn hút. Nhưng chỉ vài năm sau, các nhà nghiên cứu trong nước đã bắt đầu cảnh báo: tỷ lệ tội phạm vị thành niên tăng, trẻ em bắt chước hành vi bạo lực từ phim ảnh, giá trị sống bị nhiễu loạn. Bhutan đã mở một cánh cửa, và không thể đóng lại hoàn toàn.
Câu chuyện truyền hình chỉ là một lát cắt. Nhưng nó hé lộ rõ triết lý của Bhutan: không chống lại hiện đại, nhưng chỉ đón nhận những gì phù hợp với bản sắc. Họ không cần nhanh. Họ cần đúng lúc.
Khi thế giới mất 50 năm để đi từ TV đến TikTok, Bhutan mất đúng 50 năm để lần đầu chạm vào chiếc điều khiển từ xa. Nhưng đổi lại, họ biết rất rõ mình đang bật lên thứ gì – và chấp nhận thứ gì sẽ đi kèm theo đó.