Trong thế giới hiện đại đầy căng thẳng, mỗi người đều tìm cho mình một cách riêng để giải tỏa stress. Có người chọn nghe nhạc, có người tìm đến thiền, có người ăn uống thoải mái, và cũng không ít người lao vào mua sắm, lướt mạng xã hội hàng giờ đồng hồ. Nhưng có một sự thật gây sốc: nhiều hoạt động bạn tưởng là giúp thư giãn, lại âm thầm khiến não bạn căng thẳng hơn.
Một trong những “thủ phạm” lớn nhất chính là mạng xã hội. Khi bạn lướt TikTok, Instagram hay Facebook để “giải trí cho nhẹ đầu”, bạn đang rơi vào cái bẫy dopamine – chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác vui sướng tạm thời. Nhưng dopamine không phải là phần thưởng miễn phí. Khi não bạn liên tục nhận được các cú kích thích nhỏ như like, share, thông báo, nó sẽ dần trở nên “lười biếng” trong việc sản xuất dopamine tự nhiên. Kết quả: cảm xúc phụ thuộc vào thiết bị, còn mức độ hài lòng thật sự thì tụt dần.
Một nghiên cứu năm 2017 đăng trên Journal of Mental Health chỉ ra rằng những người dùng mạng xã hội quá 2 giờ mỗi ngày có nguy cơ lo âu và trầm cảm cao hơn nhóm dùng ít hơn. Lý do không chỉ vì bị cuốn vào nội dung tiêu cực, mà còn do so sánh xã hội – cảm giác “thua kém người khác” khi nhìn vào cuộc sống lung linh của họ trên mạng. Mà bạn biết rồi đấy, phần lớn những gì ta thấy chỉ là lớp vỏ được chọn lọc kỹ lưỡng.
Tiếp theo là ăn uống theo cảm xúc – bạn ăn khi buồn, ăn khi căng thẳng, và cảm thấy “thoải mái” trong vài phút ngắn ngủi sau khi nhai xong cái bánh ngọt hay gói snack. Nhưng hệ tiêu hóa và não bộ có mối liên kết mạnh mẽ thông qua trục ruột – não. Ăn quá nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh sẽ gây viêm hệ thống thần kinh, ảnh hưởng đến nồng độ serotonin – hormone điều chỉnh tâm trạng. Về lâu dài, càng ăn để giảm stress, bạn càng dễ lo âu, tăng cân và thêm stress vì chính sự thay đổi cơ thể đó.
Thói quen xem phim hoặc chơi game quá lâu cũng là một hình thức “trốn tránh cảm xúc”. Trong ngắn hạn, việc đắm chìm trong thế giới ảo có thể làm bạn quên đi áp lực hiện tại. Nhưng cảm xúc bị dồn nén sẽ quay lại mạnh hơn sau đó. Hơn nữa, ánh sáng xanh từ màn hình, cùng với việc ngủ muộn do cày phim hoặc game, phá vỡ nhịp sinh học, làm giảm chất lượng giấc ngủ – yếu tố cực kỳ quan trọng để phục hồi tâm trí.
Ngay cả tập thể dục, nếu lạm dụng sai cách, cũng có thể phản tác dụng. Một số người chọn tập nặng, tập liên tục với suy nghĩ “tập càng nhiều càng xả stress tốt”. Nhưng việc không để cơ thể nghỉ ngơi đầy đủ có thể gây mệt mỏi mãn tính, rối loạn hormone cortisol – chất liên quan trực tiếp đến căng thẳng và lo âu.
Điểm chung ở các hoạt động trên là: chúng mang lại sự dễ chịu tức thời, khiến não hiểu nhầm đó là cách giải quyết vấn đề. Nhưng cảm xúc tiêu cực không biến mất, chỉ bị đè nén. Giống như dọn đồ vào một căn phòng chật chội – lúc đầu có vẻ gọn, nhưng đến một lúc sẽ bùng nổ.
Vậy, giải pháp thực sự là gì? Câu trả lời không nằm ở việc loại bỏ hoàn toàn những hoạt động trên, mà là sử dụng chúng đúng cách và có giới hạn. Mạng xã hội có thể vui nếu dùng 15-30 phút mỗi ngày để kết nối với người thân.
Ăn uống có thể giúp an ủi nếu bạn chọn thực phẩm lành mạnh và ăn trong chánh niệm. Tập thể dục nên là để cảm nhận cơ thể, không phải hành hạ nó. Và quan trọng nhất: học cách đối mặt với cảm xúc bằng cách viết nhật ký, trò chuyện với người tin tưởng, hoặc tìm chuyên gia tâm lý khi cần.
Sự thật là: điều khiến bạn căng thẳng thường không phải là vấn đề, mà là cách bạn phản ứng với nó. Đừng để những thói quen tưởng như vô hại trở thành kẻ phá hoại thầm lặng của sức khỏe tâm thần bạn.