Bạn thức dậy bằng âm báo “ting ting ting” hay “gròooo” từ đồng hồ? Cảm giác đầu tiên trong ngày là gì — một chút choáng, tim đập mạnh, cần vài giây để định thần? Có thể bạn đã quen với điều đó. Nhưng một nghiên cứu mới cho thấy: khoảnh khắc tưởng như vô hại ấy có thể là lúc trái tim bạn bị căng thẳng nhất trong ngày.
Các nhà khoa học gọi đó là morning blood pressure surge — hiện tượng huyết áp tăng vọt ngay sau khi vừa tỉnh dậy. Đây là phản ứng sinh lý bình thường, do nhiều hormone như cortisol, adrenaline tiết ra để chuẩn bị cơ thể “khởi động” sau giấc ngủ. Tuy nhiên, nếu sự tăng vọt này quá nhanh hoặc quá mạnh, nó có thể tạo áp lực đột ngột lên thành mạch máu, đặc biệt ở những người đã có yếu tố nguy cơ về tim mạch.
Và đáng chú ý là: báo thức có thể làm phản ứng này tệ hơn.
Một nghiên cứu từ Đại học Virginia (UVA) đã cho 32 người trưởng thành trải qua hai đêm ngủ trong điều kiện khác nhau: một đêm thức dậy tự nhiên, một đêm bị đánh thức bằng báo thức điện thoại sau khi chỉ ngủ khoảng 5 tiếng. Kết quả cho thấy: những người dùng báo thức có mức tăng huyết áp buổi sáng cao hơn 74% so với nhóm còn lại. Cụ thể, chỉ số dao động này đủ lớn để được xem là “rủi ro tiềm tàng” với sức khỏe tim mạch nếu lặp lại thường xuyên.
Hãy tưởng tượng: bạn đang ngủ sâu. Bất ngờ, một âm thanh sắc lẹm vang lên, đánh thức não bộ khỏi trạng thái thư giãn cực đại. Tim bạn chưa kịp tăng nhịp dần dần, mà bị “đẩy” vào trạng thái cảnh báo ngay lập tức. Đó không phải là cách cơ thể mong muốn bắt đầu một ngày mới.
Nguy cơ còn cao hơn nếu bạn thường xuyên thiếu ngủ. Khi cơ thể chưa hồi phục đầy đủ, hệ thần kinh giao cảm trở nên nhạy cảm hơn. Sự giật mình bởi âm báo mạnh sẽ khiến phản ứng “chiến hay chạy” (fight or flight) khởi động quá mức — tim đập nhanh, mạch co lại, huyết áp tăng. Cộng thêm việc máu buổi sáng thường đặc hơn do mất nước nhẹ trong đêm, bức tranh rủi ro càng rõ ràng hơn.
Nghiên cứu của UVA chỉ là bước khởi đầu, chưa đủ để kết luận dứt khoát rằng báo thức “gây bệnh”. Nhưng nó đặt ra một câu hỏi đáng suy ngẫm: có bao nhiêu sáng trong đời chúng ta thức dậy trong trạng thái báo động — và có bao nhiêu lần trong đó, trái tim đã phải gồng mình vượt qua một cú sốc nhỏ mà ta không hề nhận ra?
Nếu bạn là người khỏe mạnh, có thể cơ thể vẫn xử lý ổn những cú đánh thức này. Nhưng nếu bạn có tiền sử huyết áp cao, bệnh tim, hoặc đang sống trong chuỗi ngày thiếu ngủ liên tiếp, thì việc sử dụng báo thức mạnh mỗi sáng có thể không còn là lựa chọn an toàn.
Vậy có giải pháp nào không?
Một số chuyên gia khuyên nên chuyển sang báo thức âm thanh nhẹ, bắt đầu nhỏ rồi tăng dần. Hoặc dùng báo thức ánh sáng — mô phỏng mặt trời mọc, giúp cơ thể tỉnh dậy tự nhiên hơn. Nhưng tốt nhất vẫn là ngủ đủ, đều giờ, để cơ thể có thể thức dậy mà không cần báo động. Dù không phải ai cũng có điều kiện làm được điều này, nhưng thay đổi nhỏ về cách “đón sáng” vẫn có thể tạo khác biệt lớn về lâu dài.
Một chiếc đồng hồ báo thức có thể không phải thủ phạm chính của bệnh tim. Nhưng nếu mỗi sáng bắt đầu bằng một cú sốc nhỏ, thì sau vài trăm sáng, liệu trái tim có còn dửng dưng? Có lẽ đã đến lúc xem lại cách ta bắt đầu một ngày.