Nếu có ai hỏi “trong cơ thể ta, thứ gì nhiều nhất?”, hẳn không ít người sẽ nghĩ đến máu. Thứ chất lỏng đỏ thẫm chảy trong mạch tưởng như chiếm phần lớn trọng lượng cơ thể. Nhưng sự thật bất ngờ: máu chỉ chiếm khoảng 7–8% trọng lượng cơ thể, tức chưa đến 10%. Với một người trưởng thành nặng 60 kg, toàn bộ lượng máu chỉ vào khoảng 4,5–5 lít. Một con số khiêm tốn đến khó tin nếu so với vai trò sống còn mà nó gánh vác.
Trong khi đó, cơ thể người là một “vũ trụ tế bào” khổng lồ. Ước tính, chúng ta có khoảng 30 nghìn tỉ tế bào thuộc đủ mọi loại: thần kinh, cơ, xương, mỡ, da… Và chính dòng máu nhỏ bé ấy lại là mạch sống cung cấp oxy, năng lượng, chất dinh dưỡng cho toàn bộ số tế bào khổng lồ kia. Nói cách khác, chưa đến 10% trọng lượng cơ thể đang nuôi sống 100% cơ thể.
Làm sao một phần nhỏ như vậy lại gánh nổi trọng trách ấy? Bí mật nằm ở thành phần của máu. Khoảng 55% máu là huyết tương — chất lỏng vàng nhạt mang nước, glucose, hormone, protein và chất thải. 45% còn lại là tế bào máu, chủ yếu là hồng cầu. Hồng cầu như những “chiếc xe tải siêu nhỏ” vận chuyển oxy từ phổi đến từng ngõ ngách. Có tới 25 nghìn tỉ hồng cầu trong cơ thể, nghĩa là phần lớn số tế bào trong ta chính là… tế bào máu. Chúng liên tục lưu thông, trao đổi, rồi được thay thế sau khoảng 120 ngày.
Ngoài hồng cầu, máu còn có bạch cầu – lực lượng phòng thủ, nhận diện và tiêu diệt tác nhân lạ. Và tiểu cầu – những mảnh tế bào nhỏ bé nhưng giúp bịt kín vết thương, ngăn máu chảy cạn. Nhờ những thành phần tưởng nhỏ nhặt ấy, cơ thể mới duy trì được sự toàn vẹn của hàng chục nghìn tỉ tế bào khác.
Điều thú vị là máu không chỉ nuôi dưỡng mà còn đóng vai trò “dọn dẹp”. Khi tế bào tạo ra chất thải, máu lại mang chúng tới gan, thận, phổi để xử lý. Nói cách khác, máu vừa là hệ thống vận chuyển, vừa là nhà máy xử lý, vừa là đội cứu hộ khẩn cấp. Một mình nó làm công việc của cả mạng lưới logistics, vệ sinh và an ninh trong “thành phố cơ thể”.
Chúng ta thường nghĩ sự sống gắn với tim đập, não hoạt động. Nhưng hãy thử hình dung: chỉ cần mất đi một nửa lượng máu, tế bào sẽ thiếu oxy, não tổn thương sau vài phút, và cả cơ thể sẽ sụp đổ nhanh chóng. Cái ít hơn 10% ấy thực ra là ranh giới giữa sự sống và cái chết.
Cũng vì vậy mà y học từ xa xưa đã đặc biệt coi trọng máu. Việc truyền máu, phát minh ra nhóm máu, hay các nghiên cứu về tủy xương và tạo máu đều là những bước ngoặt lớn cứu sống hàng triệu người. Máu không chỉ là chất lỏng, mà là “tài sản sinh học” quý giá nhất ta mang theo bên mình.
Khi nhìn vào cơ thể, ta thường thấy cơ bắp, da thịt, xương cốt. Nhưng có lẽ điều đáng kinh ngạc hơn là dòng sông ngầm màu đỏ, chiếm chưa đầy 10% trọng lượng, đang ngày đêm miệt mài nuôi dưỡng cả một vũ trụ gồm 30 nghìn tỉ tế bào.
Lần tới, khi nhìn giọt máu đỏ trên đầu ngón tay, bạn có thể nghĩ xa hơn: đó không chỉ là giọt chất lỏng, mà là một phần của mạng lưới sự sống đang âm thầm giữ cho toàn bộ cơ thể vận hành. Một nhắc nhở rằng, trong cái nhỏ bé đôi khi ẩn chứa sức mạnh khổng lồ nhất.