Giữa những tảng đá ẩm ướt lúc thủy triều rút, có người từng bắt gặp một cảnh tượng khó tin: một con bạch tuộc nhỏ bé, thân hình mềm nhũn, đang lặng lẽ “bò” trên bờ như một kẻ vượt biên giới. Nó không bơi, không trườn như trong nước, mà di chuyển từng nhịp chắc nịch, để lại trên đá hàng loạt vết hút tròn xếp ngay ngắn như dấu chân. Nhìn thoáng qua, người ta dễ lầm tưởng mình đang chứng kiến một sinh vật lai giữa cá và côn trùng.
Loài bạch tuộc có khả năng này mang tên Abdopus aculeatus, thường gọi là bạch tuộc tảo. Khác với họ hàng thường nép mình dưới đáy biển sâu, chúng sống ở vùng nước nông, nơi thủy triều ngày ngày rút xuống để lộ những vũng nước nhỏ. Khi cua mắc kẹt trong đó, Abdopus aculeatus sẽ không ngại bò hẳn lên cạn, kéo thân thể ướt sũng qua những phiến đá gồ ghề để săn mồi. Mỗi xúc tu của nó hoạt động như một cánh tay linh hoạt, với hàng trăm giác hút bám chắc vào bề mặt, vừa nâng đỡ vừa kéo toàn bộ cơ thể về phía trước.
Điều bất ngờ là đây không phải loài duy nhất biết “đi bộ”. Một họ hàng khác, Amphioctopus marginatus, thường gọi là bạch tuộc vỏ dừa, thậm chí còn có kỹ năng kỳ quặc hơn: nó cuộn tròn hai xúc tu thành trụ, dùng như hai cái chân để “bước” trên đáy biển. Nhìn từ xa, toàn thân nó giống hệt một chiếc vỏ dừa lăn lóc, giúp đánh lừa cả kẻ thù lẫn con mồi. Trong vài tình huống hiếm gặp, những loài bạch tuộc khác cũng có thể bò lên cạn khi thủy triều rút, miễn là da chúng còn đủ ẩm để hít thở.
Vậy điều gì cho phép một sinh vật biển sống sót khi rời khỏi nước? Bạch tuộc có một lợi thế kỳ lạ: chúng có thể hô hấp qua da. Miễn là bề mặt cơ thể vẫn ướt, oxy từ không khí có thể khuếch tán trực tiếp qua lớp mô, hỗ trợ hoạt động sống trong vài phút. Thời gian này ngắn ngủi, nhưng vừa đủ để Abdopus aculeatus vượt qua khoảng cách giữa hai vũng nước và có bữa tiệc cua thịnh soạn.
Nhìn từ góc độ tiến hóa, hành vi này mang lại lợi ích rõ rệt. Nó giúp bạch tuộc mở rộng phạm vi săn mồi, chiếm lĩnh những nơi ít cạnh tranh hơn. Đồng thời, khả năng di chuyển trên cạn cũng là cách để chúng tránh kẻ thù dưới nước. Một ranh giới tưởng chừng tuyệt đối – giữa biển và đất – hóa ra lại chỉ là tạm thời đối với loài động vật này.
Hãy thử hình dung: một con bạch tuộc nhỏ, in hàng vết hút như những dấu chấm nước trên phiến đá, rồi biến mất vào một vũng nước khác. Hình ảnh ấy không chỉ kỳ lạ mà còn khẽ nhắc ta rằng thế giới tự nhiên luôn mờ nhòe ranh giới. Và biết đâu trong tương lai, sẽ có một sinh vật biển khác dám bước thêm một bước xa hơn, không chỉ đi bộ vài phút trên cạn, mà thực sự chinh phục đất liền.