Giữa vùng băng trắng Signy Island ở Nam Cực, nơi gió thổi quanh năm và nhiệt độ hiếm khi vượt quá 0 độ C, các nhà khoa học tìm thấy một dạng sự sống tưởng như đã chết từ lâu. Trong một lõi băng sâu được khoan lên từ tầng đất đóng băng vĩnh cửu, họ phát hiện những thớ rêu xanh lẫn tro bụi cổ. Khi được mang về phòng thí nghiệm và rã đông, điều kỳ lạ xảy ra: rêu bắt đầu mọc chồi mới sau hơn 1.500 năm ngủ yên.
Phát hiện này được công bố năm 2014 trên tạp chí Current Biology bởi nhóm nghiên cứu của tiến sĩ Peter Convey thuộc British Antarctic Survey và nhà sinh học Esme Roads từ Đại học Reading. Họ xác định loài rêu này là Chorisodontium aciphyllum, một loài mọc phổ biến ở vùng ven băng Nam Cực. Phân tích đồng vị carbon cho thấy phần rêu được lấy ra có tuổi ít nhất 1.533 năm, tương đương thời La Mã cổ đại.
Khi các mẫu rêu được rã đông, nhóm nghiên cứu đặt chúng trong môi trường ẩm và đủ ánh sáng. Sau vài tuần, từ những sợi nâu xám khô cứng bắt đầu nhú lên mầm xanh li ti. Không phải bào tử hay hạt giống, mà chính mô sống của cây đã phục hồi và tiếp tục phát triển.
Hiện tượng này khiến giới khoa học kinh ngạc. Trước đó, chỉ vi khuẩn, nấm men hoặc hạt giống đơn bào mới từng được ghi nhận “hồi sinh” sau hàng thiên niên kỷ. Rêu Nam Cực thì khác: nó là sinh vật đa bào có cấu trúc phức tạp, nhưng vẫn duy trì khả năng bất hoạt hoàn toàn khi bị đóng băng, rồi tự tái kích hoạt khi gặp nước.
Theo tiến sĩ Convey, chính cấu trúc đơn giản và tốc độ trao đổi chất cực thấp đã giúp rêu sống sót. Khi nhiệt độ giảm, tế bào của chúng ngừng mọi hoạt động, nước trong mô bị thay thế bằng chất bảo vệ tự nhiên ngăn vỡ màng tế bào. Dù gần như “chết”, DNA của chúng vẫn nguyên vẹn chờ khoảnh khắc hồi sinh.
Phát hiện này mở ra hướng nghiên cứu mới về khả năng sống sót của sinh vật trong điều kiện cực đoan, không chỉ ở Trái Đất mà cả ngoài không gian. Nếu rêu có thể tồn tại hơn một thiên niên kỷ dưới lớp băng Nam Cực, thì sự sống vi mô trên các hành tinh băng giá như sao Hỏa hay Europa có thể cũng đang ở trạng thái tương tự — lặng yên, nhưng chưa biến mất.
Trên bề mặt băng lạnh, những đốm rêu xanh vừa hồi sinh trông mong manh như hơi thở. Giữa nơi mọi thứ đều có vẻ bất động, chúng là minh chứng rằng sự sống không cần thời gian để tiếp tục tồn tại. Nó chỉ cần một giọt nước, và một cơ hội để bắt đầu lại.