Bạn từng cười với ai đó, rồi đột nhiên cảm thấy là lạ – như thể họ không thật sự vui?
Bạn không đoán mò đâu. Não bạn thực sự biết. Và biết rất nhanh.
Cụ thể: chỉ mất khoảng 500 mili giây – tức nửa giây – để não phân biệt một nụ cười thật với một nụ cười giả. Dù người kia có cố cười rất khéo, dù miệng cong đúng tỉ lệ, thì vẫn có gì đó không khớp. Và não bạn thấy điều đó trước cả khi bạn kịp nghĩ đến.
Vì cười thật không chỉ là chuyện cơ miệng. Cười thật – nụ cười gọi là Duchenne – có sự tham gia của một cơ rất riêng: cơ vòng quanh mắt. Nó làm đuôi mắt nhăn lại theo cách không thể giả vờ. Muốn giả thì cũng khó, vì não bạn không kiểm soát cơ đó theo ý muốn. Nó chỉ hoạt động khi cảm xúc là thật.
Và não của người đối diện thì nhạy lắm. Trong thí nghiệm, khi cho người xem các nụ cười giả và thật, hoạt động điện trong não họ khác nhau rõ rệt – dù họ không ý thức được. Nghĩa là, dù bạn chưa nói ra, chưa lùi lại, chưa phản ứng gì, thì não bạn đã “gắn nhãn” cho nụ cười kia rồi.
Hiệu ứng này không chỉ để chơi trò đoán biểu cảm. Nó là công cụ sinh tồn xã hội. Bởi vì nhận biết được cảm xúc thật của người khác giúp bạn tránh bị lừa, chọn đúng người đáng tin, và phản ứng nhanh với nguy hiểm tiềm ẩn.
Thậm chí, trong các tương tác đầu tiên – như phỏng vấn, đàm phán, hay hẹn hò – bộ não của bạn đang làm việc cực lực như một máy quét micro biểu cảm. Nó không đợi bạn phân tích. Nó phản xạ.
Và vì thế, dù bạn không biết lý do, bạn vẫn cảm thấy không yên với một nụ cười gượng gạo.
Hoặc ngược lại – thấy lòng dịu lại vì một nụ cười thật, chỉ trong nửa giây.