Một bông tuyết rơi xuống găng tay, lấp lánh vài giây dưới ánh sáng rồi tan biến. Nhỏ bé, mong manh, và hoàn toàn độc nhất. Trong hàng tỷ tỷ bông tuyết từng rơi trên Trái Đất, chưa từng có hai bông nào giống hệt nhau.
Mỗi bông tuyết bắt đầu từ một hạt bụi nhỏ trôi nổi trong mây. Khi hơi nước gặp lạnh, nó ngưng tụ quanh hạt bụi ấy, kết tinh thành băng. Trong lúc rơi xuống, bông tuyết đi qua hàng trăm lớp không khí, mỗi lớp có nhiệt độ và độ ẩm khác nhau. Mỗi thay đổi nhỏ trên hành trình ấy — chỉ một phần trăm độ hoặc một hạt hơi nước nhiều hơn — đủ khiến tinh thể rẽ nhánh theo hướng khác.
Đó là lý do vì sao không có hai bông tuyết nào trùng lặp hoàn toàn. Cấu trúc của chúng được quyết định bởi hàng triệu biến số vi mô, không bao giờ lặp lại trong cùng cách sắp xếp.
Cuối thế kỷ XIX, một người nông dân Mỹ tên Wilson Bentley đã dành cả đời để chụp ảnh tuyết. Ông ghép máy ảnh với kính hiển vi, chụp từng bông tuyết trên tấm kính lạnh, trước khi nó kịp tan. Trong hơn bốn mươi năm, Bentley ghi lại hơn năm nghìn bức ảnh — và không thấy hai bông nào giống hệt nhau. Ông gọi tuyết là “những bức thư tình của bầu trời gửi xuống Trái Đất”.
Dưới kính hiển vi, mỗi bông tuyết đều có sáu cánh, vì cấu trúc phân tử của nước sắp xếp theo dạng lục giác khi đóng băng. Nhưng từ trung tâm ra ngoài, mọi nhánh lại phát triển khác nhau. Một số tỏa đều, số khác xoắn nhẹ, có bông mảnh như sợi tóc, có bông dày như ngôi sao. Những khác biệt ấy nhỏ đến mức không thể tái tạo, ngay cả trong phòng thí nghiệm.
Nhà vật lý Kenneth Libbrecht ở Viện Công nghệ California từng thử “nuôi” tuyết nhân tạo. Dù kiểm soát hoàn toàn nhiệt độ và độ ẩm, ông vẫn không thể tạo hai bông giống hệt nhau. “Mỗi hạt tuyết là nhật ký của một hành trình trong không khí”, ông nói, “và không có hành trình nào lặp lại.”
Nhìn tuyết rơi, người ta thường nghĩ mọi bông đều giống nhau — trắng, lạnh, và tan nhanh như nhau. Nhưng trong khoảnh khắc ngắn ngủi đó, mỗi bông vẫn mang một hình dạng duy nhất, chưa từng tồn tại trước đây và sẽ không xuất hiện lần nữa.
Hàng triệu bông rơi cùng lúc, chạm đất và tan chảy, như thể mọi khác biệt rồi cũng hòa vào nước. Nhưng ở giữa khoảnh khắc rơi ấy, trong không khí lạnh và ánh sáng mờ, chúng đều đã từng độc nhất.