Bạn cúi xuống, múc một ít nước biển trong lòng bàn tay. Một giọt trượt khỏi kẽ ngón, rơi xuống, trong suốt đến mức tưởng như không có gì. Nhưng dưới kính hiển vi, giọt nước ấy bỗng hóa thành một thành phố không ngủ — nơi hàng triệu cư dân đang di chuyển, ăn uống, sinh sản, và tương tác với nhau như một xã hội thu nhỏ.
Một giọt nước biển, chỉ khoảng một mililít, chứa trung bình khoảng 1 triệu vi khuẩn, 10 triệu virus và hàng ngàn sinh vật đơn bào như tảo, nấm men, protist. Số lượng ấy không chỉ vượt xa số dân ở bất kỳ quốc gia nào, mà còn nhiều hơn cả tổng dân số toàn cầu. Và đó mới chỉ là một giọt. Nhân con số này lên với toàn bộ khối lượng đại dương, ta có một vũ trụ sinh vật khổng lồ, trải rộng từ mặt biển đến những vùng sâu tăm tối.
Nghe có vẻ kỳ quặc khi nói virus là “cư dân”, nhưng đúng vậy — chúng tồn tại, di chuyển, và ảnh hưởng tới cộng đồng sinh vật khác. Phần lớn hoàn toàn vô hại với con người, nhưng lại là nhân tố điều chỉnh quần thể vi khuẩn, giúp hệ sinh thái biển giữ cân bằng. Bên cạnh đó, các vi khuẩn và tảo đơn bào chính là động cơ sản xuất oxy và hấp thụ CO₂ của Trái Đất: ước tính một nửa lượng oxy chúng ta hít vào mỗi ngày bắt nguồn từ các “cỗ máy” siêu nhỏ này.
Điều đáng ngạc nhiên là thế giới ấy hoạt động với quy mô và mật độ vượt xa mọi thành phố của loài người. Nếu phóng đại kích thước các vi sinh vật trong một giọt nước biển lên bằng kích thước người, thì “thành phố giọt nước” này sẽ đông đúc đến mức bạn không thể nhấc chân đi một bước mà không chạm vào ai. Những loài tảo trôi như những tấm chăn xanh mềm mại, vi khuẩn di chuyển thành đám dày như sương mù, còn virus thì nhỏ như bụi phấn, trôi lơ lửng và vô hình ngay cả trong sự hỗn loạn ấy.
Tất nhiên, không ai có thể thấy tất cả bằng mắt thường. Thứ bạn nhìn thấy khi vốc một vốc nước biển chỉ là mặt ngoài của một thế giới trong suốt, lặng lẽ nhưng bền bỉ. Và thế giới ấy, ở mỗi giọt, đã tồn tại hàng tỷ năm, trải qua mọi biến động khí hậu, góp phần định hình hành tinh theo những cách mà con người chỉ mới bắt đầu hiểu.
Lần tới, khi bạn đứng bên biển, hãy thử nghĩ: nếu uống một ngụm nước biển, bạn vừa đưa vào cơ thể mình hàng triệu sinh vật — một phần của mạng sống khổng lồ kết nối mọi thứ trên hành tinh này. Chúng nhỏ đến mức ta quên mất, nhưng đông và kiên cường đến mức có thể coi là những người dân thầm lặng của Trái Đất.