Khi Don Pettit trở về sau một chuyến đi bộ ngoài không gian, ông mở mũ bảo hộ và đứng lặng. Có một mùi rất rõ. “Giống như kim loại nóng, hoặc như mùi hàn sắt vào mùa hè”, ông kể lại trong một buổi phỏng vấn của NASA năm 2012. Nhiều phi hành gia khác cũng xác nhận điều tương tự. Peggy Whitson nói rằng mùi đó “giống thuốc súng đã cháy”, còn Thomas Jones thì miêu tả là “mùi kim loại trộn với không khí điện”.
Điều lạ là, trong không gian không có không khí để truyền mùi, cũng không thể có ngọn lửa cháy. Thế nhưng, mỗi khi họ hoàn thành chuyến đi bộ vũ trụ, bước qua khoang nén và cởi mũ, mùi ấy lại hiện ra – rõ đến mức khiến nhiều người nhớ mãi.
Theo phân tích của NASA, hiện tượng này có nguyên nhân hoàn toàn vật lý. Trong quỹ đạo Trái Đất, các bề mặt kim loại của tàu và bộ đồ phi hành gia liên tục tiếp xúc với oxy nguyên tử – một dạng oxy tồn tại đơn lẻ, có năng lượng rất cao. Khi những nguyên tử này va chạm vào bề mặt, chúng phá vỡ liên kết của vật liệu, tạo nên một lớp mỏng các hợp chất oxy hóa. Khi các phi hành gia trở về khoang tàu có áp suất và không khí, những hợp chất ấy ngay lập tức bốc hơi, sinh ra mùi đặc trưng của kim loại cháy.
Hiện tượng này được ghi nhận nhất quán suốt nhiều năm. Trên trang NASA Science năm 2021, các nhà khoa học cho biết mùi ấy tương tự “mùi thuốc súng vừa bắn” hay “mùi khí ozone sau bão điện”. Một phần có thể do các phân tử hydrocarbon thơm đa vòng (polycyclic aromatic hydrocarbons – PAH) cũng hiện diện trong môi trường vũ trụ, chúng có cấu trúc giống với những chất sinh ra trong khói lửa trên Trái Đất.
Điều thú vị là không ai ngửi thấy mùi ấy khi còn ở ngoài. Nó chỉ xuất hiện khi họ bước qua ranh giới giữa hai thế giới – chân không lạnh lẽo và không khí ấm của khoang tàu. Giống như vũ trụ để lại dấu tay hóa học trên lớp áo của con người, chỉ để họ nhận ra khi đã trở lại nơi an toàn.
Trong vùng tối nơi không có lửa, năng lượng vẫn âm thầm để lại mùi của cháy. Và đó có lẽ là thứ gần nhất với “hương vị” của vũ trụ mà con người từng cảm nhận được.