Bạn có thể giấu nét mặt, kìm giọng nói, giữ bình tĩnh đến mức không ai nhận ra bạn đang sợ. Nhưng con chó thì biết. Nó không cần nhìn, không cần nghe – chỉ cần ngửi.
Khi con người sợ, cơ thể sẽ tiết ra một hỗn hợp mùi đặc biệt trong mồ hôi. Không ai ngửi thấy – trừ chó. Trong một thí nghiệm ở Ý, các nhà nghiên cứu cho người tham gia xem những đoạn phim gây sợ, sau đó thu thập mồ hôi của họ. Khi cho chó ngửi, chúng không chỉ phản ứng khác biệt, mà nhịp tim còn thay đổi rõ rệt. Chúng trở nên căng thẳng, dè chừng, và bám sát người quen như thể đang cố bảo vệ.
Điều đáng ngạc nhiên là những con chó trong thí nghiệm chưa từng gặp người cho mùi trước đó. Chúng chỉ cần mùi – và bản năng làm phần còn lại. Khứu giác của chó tinh tới mức có thể phát hiện một phần tỷ trong không khí. Nhưng không chỉ là giỏi đánh hơi. Bộ não chó cũng đã tiến hóa để hiểu mùi theo cách xã hội: mùi này là nguy hiểm, mùi kia là bạn bè, mùi nọ là khi chủ đang không ổn.
Từ khi sống gần con người, chó không chỉ học ngôn ngữ cơ thể mà còn “học mùi cảm xúc”. Khi bạn vui, buồn, giận hay sợ, mồ hôi và nước bọt sẽ tiết ra các hợp chất khác nhau – như kiểu hormone có mùi. Chó ngửi và lưu vào bộ nhớ. Dần dần, nó có thể đoán được tâm trạng bạn mà không cần bạn nói gì.
Đó là lý do nhiều người cảm thấy chó của họ như “hiểu được mình”. Khi bạn lo lắng, nó im lặng đến gần. Khi bạn buồn, nó tựa đầu vào chân bạn. Không phải thần giao cách cảm. Là khoa học của mùi – thứ mà con người đã đánh mất từ lâu, còn chó thì chưa từng buông.
Một nghiên cứu khác còn cho thấy chó phản ứng khác nhau khi ngửi mùi sợ từ nam và nữ. Điều này gợi ý rằng chúng không chỉ nhận ra cảm xúc, mà còn phân loại được nguồn gốc cảm xúc ấy. Một cách bản năng, chó dường như hiểu rằng mùi sợ của người cha và người mẹ không giống nhau – và phản ứng của chúng cũng khác theo đó.
Thế nên nếu có ngày bạn giả vờ bình tĩnh, nhưng chú chó vẫn cứ nhìn bạn với ánh mắt lo lắng, đừng ngạc nhiên. Nó đã biết bạn đang sợ, từ lâu rồi – ngay từ khi bạn vừa đổ mồ hôi đầu tiên.