Chúng ta thường nghĩ xấu hổ chỉ lộ ra qua gương mặt đỏ ửng hay ánh mắt né tránh. Nhưng cơ thể còn tiết lộ bí mật này theo một cách… âm thầm hơn: nó phát ra mùi mà người khác có thể “nghe” bằng mũi, dù chẳng ai nhận ra mình đang ngửi.
Các nhà khoa học ở Hà Lan từng làm một thí nghiệm kỳ lạ. Họ cho một nhóm người xem những đoạn phim gây xấu hổ – kiểu như cảnh một ca sĩ hát sai tông trước khán phòng đông nghẹt – và thu thập mồ hôi ở nách họ. Sau đó, họ cho một nhóm khác ngửi mùi này trong lúc khuôn mặt của họ được ghi hình. Không ai trong nhóm thứ hai biết mùi ấy đến từ đâu, nhưng camera ghi lại một điều khó tin: nét mặt họ thay đổi. Một kiểu cười gượng, hơi mím môi, tránh giao tiếp bằng mắt lâu – đúng như người đang chứng kiến cảnh lúng túng.
Nguyên nhân nằm ở những hợp chất bay hơi đặc biệt trong mồ hôi, gồm axit béo, steroid và một vài phân tử aldehyde. Khi cơ thể trải qua cảm xúc mạnh, tuyến mồ hôi apocrine ở nách sẽ hoạt động như một chiếc loa hóa học, phát ra tín hiệu mà não người khác có thể xử lý vô thức. Giống như pheromone ở động vật, nhưng ở người, tín hiệu này không khiến ai chạy trốn hay tấn công – nó chỉ thì thầm: “Có chuyện khó xử ở đây.”
Điều thú vị là trong đời thường, mùi “xấu hổ” này rất khó nhận ra. Nó yếu hơn nhiều so với mùi cơ thể thông thường, dễ bị che lấp bởi xà phòng, nước hoa, hay đơn giản là gió thổi. Thế nhưng, ở khoảng cách gần và trong một môi trường tĩnh, não ta vẫn có thể bắt được nó, trước khi lý trí kịp lên tiếng.
Có thể lần tới, khi bạn cảm thấy mặt mình nóng bừng giữa đám đông, đừng vội nghĩ chỉ đôi má đang tố cáo mình. Biết đâu, có một tín hiệu vô hình khác cũng đang len ra ngoài – và người đối diện đã “nghe” thấy rồi.