Khoảng bốn nghìn năm trước, ở vùng Lưỡng Hà – nơi sông Tigris và Euphrates ôm lấy nhau – có một người phụ nữ Sumer đã viết cho người mình yêu. Nhưng thay vì giấy, cô khắc tình cảm của mình lên một miếng đất sét ướt, rồi đem phơi khô dưới nắng.
Tấm bảng ấy, sau nhiều thiên niên kỷ bị chôn vùi trong cát, giờ nằm trong bảo tàng Istanbul với ký hiệu “Ni 2461”. Trên đó là những hàng chữ hình nêm – thứ ngôn ngữ được viết bằng đầu bút sậy. Khi các nhà khảo cổ dịch được, họ sững sờ: đây chính là bài thơ tình cổ nhất mà loài người từng biết.
“Hỡi người chồng, xin hãy đến nhà em đêm nay,
Anh khiến trái tim em ngây ngất,
Anh, hỡi sư tử của em, hãy yêu em đi.”
Người đàn ông được nhắc đến trong bài thơ là vua Shu-Sin (khoảng năm 2030 TCN), vị vua thứ tư của triều đại Ur III. Người phụ nữ có thể là một nữ tư tế tham gia nghi lễ gọi là “hôn nhân thiêng” – nơi nhà vua tượng trưng cho thần Dumuzi, và cô tượng trưng cho nữ thần Inanna, vị thần của tình yêu và sinh sản.
Tức là, bài “thư tình” đầu tiên trong lịch sử có thể vừa là nghi lễ tôn giáo, vừa là bài hát tình ca, vừa là tuyên ngôn của một người phụ nữ đang yêu. Một văn bản nhỏ, nhưng chứa cả ba tầng nghĩa ấy.
Nếu nhìn kỹ, nó không khác mấy so với một tin nhắn tình cảm ngày nay. Một người nói ra điều mà họ biết là mạo hiểm, nhưng không thể không nói.
Và điều ấy, dù khắc lên đất sét hay gõ lên màn hình, vẫn có cùng một năng lượng – mong được đáp lại.
Có lẽ điều kỳ lạ nhất không phải là việc người Sumer biết viết tình thư, mà là cách họ làm nó trường tồn. Giấy sẽ mục, mực sẽ phai, email sẽ mất. Nhưng đất sét nung thì vẫn còn nguyên sau bốn nghìn năm.
Nghĩ mà xem: bao nhiêu lời yêu thương hiện đại đang tan đi mỗi ngày – vì chỉ được lưu trong bộ nhớ tạm của con người.
Nữ tư tế ấy không thể ngờ rằng, khi khắc những dòng chữ lên đất sét, cô đang gửi đi một bức thư vượt qua thời gian, không phải cho người tình, mà cho toàn nhân loại.