Nghe thì khó tin, nhưng một số loài chim không chỉ nhớ tốt – mà còn sở hữu trí nhớ vượt xa cả con người ở một số khía cạnh. Đặc biệt, có một loài được ví như “bậc thầy ghi nhớ” trong thế giới động vật: chim bổ hạt (Clark’s nutcracker).
Loài chim này sống ở vùng núi cao Bắc Mỹ, nơi mùa đông khắc nghiệt buộc chúng phải tích trữ thức ăn từ trước. Nhưng điều đáng kinh ngạc không phải là chúng biết giấu hạt, mà là chúng có thể ghi nhớ chính xác hàng ngàn vị trí đã giấu suốt nhiều tháng trời.
Mỗi mùa thu, một con bổ hạt có thể giấu khoảng 30.000 hạt thông ở hơn 5.000 địa điểm khác nhau. Chúng sử dụng trí nhớ không gian để định vị lại số hạt này ngay cả khi khung cảnh đã bị tuyết phủ trắng xóa.
Thử tưởng tượng: bạn giấu 30.000 viên bi ở 5.000 chỗ khác nhau trong một khu rừng, rồi vài tháng sau quay lại và tìm đúng từng viên một. Khả năng đó nghe giống siêu năng lực hơn là bản năng sinh tồn – nhưng bổ hạt làm được điều đó như cơm bữa.
Điều thú vị là bộ não của chim bổ hạt nhỏ hơn nhiều so với não người. Tuy nhiên, vùng hippocampus – khu vực chịu trách nhiệm ghi nhớ không gian – của chúng lại phát triển vượt trội, chiếm tỷ lệ lớn hơn so với nhiều loài chim khác.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy, bổ hạt có thể ghi nhớ vị trí các hạt cách nhau hàng km và vẫn nhớ chính xác sau 6 đến 9 tháng. So với học sinh lớp 12 – vốn phải học bài mỗi ngày để không quên – thì trí nhớ này quả thật đáng nể.
Ngoài bổ hạt, một số loài chim khác như chim cắt (scrub jay) hay quạ cũng có trí nhớ cực kỳ ấn tượng. Chúng có thể nhớ ai đã đối xử tốt hoặc xấu với mình, lên kế hoạch cho tương lai và thậm chí biết… giấu đồ để đánh lừa đồng loại.
Một nghiên cứu nổi tiếng từ Đại học Cambridge cho thấy: chim quạ có thể dự đoán nhu cầu trong tương lai và tích trữ thức ăn cho ngày mai, điều mà ngay cả trẻ nhỏ loài người cũng chưa chắc làm được.
Không phải ngẫu nhiên mà những loài chim này lại phát triển trí nhớ tốt đến vậy. Trong tự nhiên, khả năng ghi nhớ chính xác có thể quyết định sự sống còn. Một con bổ hạt nhớ sai vị trí hạt nghĩa là có thể chết đói giữa mùa đông.
Tiến hóa đã chọn lọc ra những cá thể có trí nhớ vượt trội – và qua hàng ngàn năm, loài chim này đã trở thành những “bộ óc thu nhỏ” đáng kinh ngạc của tự nhiên.