Có một thí nghiệm nghe rất “ngớ ngẩn” nhưng lại làm thay đổi cả ngành ẩm thực.
Người ta cho các tình nguyện viên ăn cùng một viên kẹo toffee. Không đổi màu sắc, không đổi nguyên liệu. Nhưng mỗi lần ăn, họ đeo tai nghe phát một bản nhạc khác nhau. Khi nghe tiếng piano cao vút, ai cũng thấy kẹo ngọt hơn. Khi chuyển sang tiếng contrabass trầm trầm, kẹo lập tức… nhạt đi.
Tưởng trò đùa. Nhưng đây là một hiện tượng có thật, lặp lại được, được gọi là sonic seasoning – “nêm nếm bằng âm thanh”.
Âm thanh không chỉ để nghe. Nó len vào vị giác, nắn lại khẩu vị, định hình cảm nhận. Vị ngọt không chỉ là phân tử đường trên lưỡi, mà là một bản giao hưởng giữa tai, não và trí nhớ.
Khi bạn nhai, tiếng rộp rộp vọng lại từ hàm răng cũng là một phần của trải nghiệm. Các nhà khoa học gọi đó là crispy illusion – ảo giác giòn tan. Nếu âm thanh đó bị làm nhỏ đi, bạn sẽ thấy bánh kém tươi hơn, dù cấu trúc không hề thay đổi.
Còn trong máy bay – môi trường âm thanh xung quanh khoảng 80 dB – hành khách thường than rằng đồ ăn nhạt. Không phải do khẩu phần nghèo nàn. Mà vì tiếng ồn làm não giảm độ nhạy với vị ngọt, đồng thời tăng cảm nhận vị umami.
Thế nên các hãng hàng không buộc phải tăng lượng muối và mì chính gấp rưỡi.
Não bộ chúng ta từ lâu đã “dây chéo” các giác quan với nhau. Khi thấy màu đỏ, bạn dễ nghĩ đến vị ngọt. Khi nghe tiếng leng keng, bạn tưởng tượng hương trái cây. Những liên kết này hình thành từ thời thơ ấu, từ quảng cáo, từ âm nhạc, từ ký ức.
Có những người còn bị “liên giác” – nghe âm thanh là thấy vị trong miệng. Một người kể rằng tiếng clarinet làm anh cảm thấy có mùi caramel chảy ra từ hàm trên.
Khoa học gọi đó là auditory-gustatory synesthesia. Và nó không phải bệnh. Nó là một ví dụ sống động cho thấy: tai không chỉ để nghe, mà còn để “nếm”.
Tất nhiên, bạn không cần mắc hội chứng hiếm gặp để trải nghiệm điều này.
Chỉ cần thử một điều đơn giản: Lần tới khi ăn một món ngọt, hãy bật một bản nhạc piano nhẹ nhàng. Bạn có thể sẽ bất ngờ khi nhận ra… mình đang cảm nhận vị rõ hơn mà chẳng cần thêm đường.