Một buổi chiều ở New York, cảnh sát dừng xe một người đàn ông vì nghi ngờ say rượu. Hơi thở ông ta nồng nặc mùi ethanol, nồng độ cồn trong máu cao hơn giới hạn cho phép. Nhưng ông khẳng định: “Tôi không uống gì cả.” Bệnh viện kiểm tra, kết quả thật bất ngờ — gan của ông hoàn toàn khỏe mạnh, nhưng trong ruột, hàng triệu vi sinh vật đang âm thầm… nấu rượu.
Hiện tượng ấy có tên là auto-brewery syndrome, hay hội chứng “tự nấu rượu”. Nó xảy ra khi các loại nấm men và vi khuẩn trong đường ruột — vốn thường vô hại — bắt đầu lên men đường trong thức ăn, tạo ra ethanol, và ethanol ấy đi thẳng vào máu. Nói cách khác, rượu được sản xuất ngay trong người bạn.
Thực ra, điều này không quá xa lạ. Dù bạn không mắc hội chứng hiếm gặp kia, cơ thể vẫn sản xuất ra một lượng rượu nội sinh nhỏ mỗi ngày. Khi vi khuẩn và nấm trong ruột tiêu hóa carbohydrate, một phần được chuyển thành ethanol. Bình thường, gan kịp xử lý toàn bộ, nên bạn chẳng cảm thấy gì. Nhưng khi hệ vi sinh mất cân bằng — vì dùng kháng sinh, ăn quá nhiều tinh bột, hay bị bệnh gan — lượng ethanol có thể tăng mạnh.
Trong một số ca y khoa, nồng độ cồn nội sinh đo được còn cao tới 0,4%, đủ để khiến người bệnh thật sự “say”. Họ loạng choạng, nói lắp, thậm chí ngất xỉu — dù không hề chạm đến ly bia nào. Có người bị phạt vì lái xe trong tình trạng say, chỉ được minh oan sau khi xét nghiệm phát hiện nấm Saccharomyces cerevisiae và Candida albicans trong ruột đang “ủ men” quá mức.
Nghe thì buồn cười, nhưng thật ra đây là một câu chuyện sâu sắc về cách cơ thể người vận hành. Ta vẫn nghĩ mình điều khiển được bản thân, nhưng trong ta có tới hàng nghìn tỉ sinh vật đang sống cùng. Chúng ăn, thở, sinh sản, và đôi khi, làm những điều ta không mong muốn.
Khi hệ cân bằng, chúng giúp ta tiêu hóa, tạo vitamin, điều chỉnh miễn dịch. Nhưng khi mất cân bằng, chúng có thể khiến ta mệt mỏi, trầm cảm, béo phì — hay… say rượu.
Điều thú vị là hiện tượng này không chỉ cho thấy cơ thể phức tạp đến mức nào, mà còn gợi một câu hỏi khác: trong bao nhiêu hành vi của mình, ta thực sự là “người điều khiển”?
Một quyết định hấp tấp, một cơn giận vô cớ, hay cảm giác lâng lâng vô cớ — biết đâu, cũng là “men” sinh học nào đó đang khuấy động trong ta.
Cơ thể người là một vũ trụ sống — và ở đâu đó, trong chiếc bụng tưởng như bình yên, vẫn có những nhà máy tí hon đang lặng lẽ ủ men.
Có thể chúng ta không chỉ là người uống rượu, mà còn là kẻ được chính rượu bên trong mình uống lại.