Bạn có bao giờ giật mình tỉnh dậy giữa đêm, liếc đồng hồ và thấy đúng 3 giờ sáng? Không báo thức, không lý do rõ ràng. Chuyện này không hề hiếm – và khoa học đã có những lời giải thích thú vị.
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất đến từ đồng hồ sinh học bên trong cơ thể, hay còn gọi là nhịp sinh học (circadian rhythm). Cơ thể con người hoạt động theo chu kỳ 24 giờ, ảnh hưởng đến giấc ngủ, hormone, nhiệt độ cơ thể và nhiều quá trình sinh lý khác. Trong khoảng từ 2 giờ đến 4 giờ sáng, cơ thể bước vào giai đoạn sâu nhất của sự phục hồi. Đây cũng là lúc nhịp tim chậm lại, huyết áp thấp và nhiệt độ cơ thể chạm mức thấp nhất trong ngày.
Chính vì sự thay đổi sinh lý này, một số người có cơ địa nhạy cảm sẽ dễ bị đánh thức vào khoảng thời gian đó – dù không có tác động bên ngoài. Và điều kỳ lạ là khi chuyện này lặp lại đủ nhiều, não bộ sẽ bắt đầu “ghi nhớ” giờ đó như một mốc quen thuộc, khiến việc tỉnh giấc lúc 3 giờ sáng trở thành… thói quen vô thức.
Ngoài ra, yếu tố tâm lý và căng thẳng tinh thần cũng đóng vai trò lớn. Nhiều người mang tâm trạng lo âu, hoặc gặp áp lực trong công việc, học hành, thường dễ thức giấc vào ban đêm – đặc biệt là trong giai đoạn mà não chuyển từ giấc ngủ sâu sang giai đoạn REM (Rapid Eye Movement), nơi hoạt động não tăng lên và giấc mơ xuất hiện. Gặp giấc mơ tiêu cực hoặc bất ổn, bạn dễ bị tỉnh dậy – và trớ trêu thay, nhiều giấc mơ dạng đó lại hay xảy ra vào khoảng… 3 giờ sáng.
Chưa hết – môi trường xung quanh bạn có thể tác động vi tế mà bạn không để ý: tiếng động nhỏ, ánh sáng từ thiết bị điện tử, thậm chí là mức CO₂ tăng trong phòng kín – tất cả đều có thể khiến bạn thức giấc. Nhưng vì ban đêm yên tĩnh và cơ thể cực nhạy cảm vào thời điểm đó, bạn dễ nhầm tưởng là tỉnh dậy “không lý do”.
Còn một giả thuyết phổ biến hơn trong dân gian: “3 giờ sáng là giờ của tâm linh”. Nhiều nền văn hóa tin rằng đây là thời điểm ranh giới giữa thế giới thực và thế giới vô hình mỏng manh nhất. Dù không có bằng chứng khoa học cho điều này, cảm giác hoang mang hoặc lo lắng khi thức dậy vào giờ đó có thể khiến ta dễ liên tưởng đến những điều huyền bí – nhất là khi tâm lý đang yếu hoặc mệt mỏi.
Cuối cùng, hãy để ý: nếu bạn thường xuyên tỉnh dậy cùng một giờ giữa đêm và không ngủ lại được, có thể cơ thể bạn đang báo hiệu điều gì đó không ổn – như rối loạn giấc ngủ, mất cân bằng hormone hoặc vấn đề nội tạng. Chẳng hạn, y học Trung Hoa cổ đại từng cho rằng 3 giờ sáng liên quan đến gan, cơ quan giải độc chính của cơ thể. Dù chưa được kiểm chứng bởi y học hiện đại, nhưng nó cũng là một góc nhìn thú vị để cân nhắc.
Tóm lại, việc tỉnh dậy lúc 3 giờ sáng không phải hiện tượng siêu nhiên, mà là sự kết hợp giữa nhịp sinh học, trạng thái tâm lý và môi trường xung quanh. Nếu không gây mệt mỏi vào ban ngày thì không cần quá lo. Nhưng nếu ảnh hưởng đến sức khỏe, bạn nên xem lại chế độ ngủ, stress hoặc đi khám chuyên khoa giấc ngủ.