Ai cũng nghĩ cảm lạnh là chuyện hên xui: chẳng may dính virus thì bệnh, còn không thì thôi. Thế nhưng khoa học lại chỉ ra một điều lạ lùng hơn nhiều. Ngay cả khi tiếp xúc cùng loại virus, người thiếu ngủ lại dễ phát bệnh hơn hẳn người ngủ đủ. Và mức chênh lệch không hề nhỏ: chỉ cần ngủ dưới 6 tiếng một đêm, nguy cơ cảm lạnh đã tăng gần gấp 4 lần.
Năm 2015, một nhóm nhà khoa học tại Đại học Carnegie Mellon (Mỹ) đã tiến hành một thí nghiệm nghe qua có vẻ kỳ quặc. Họ cho hơn 150 người khỏe mạnh tiếp xúc trực tiếp với virus cảm lạnh thông qua nhỏ dung dịch vào mũi. Sau đó, họ theo dõi ai sẽ thực sự phát bệnh. Kết quả gây bất ngờ: những người ngủ 6 tiếng hoặc ít hơn mỗi đêm trong tuần trước đó bị cảm lạnh nhiều gấp 4 lần so với người ngủ ít nhất 7 tiếng. Đây không phải là tự kể lại “tôi thấy mình dễ bệnh”, mà là một thử nghiệm có kiểm soát, nơi mọi người đều được phơi nhiễm virus như nhau.
Vậy điều gì diễn ra bên trong cơ thể khi thiếu ngủ? Trong lúc ta ngủ, hệ miễn dịch sản xuất cytokine – những phân tử tín hiệu giúp tế bào miễn dịch phối hợp và tấn công virus. Cùng lúc đó, tế bào T – “lính đặc nhiệm” chống lại tác nhân ngoại lai – cũng được huy động mạnh mẽ. Nếu cắt ngắn thời gian ngủ, cơ thể không kịp sản xuất và huy động đội quân này. Nói cách khác, thiếu ngủ chẳng khác nào mở cổng thành cho kẻ thù vào. Và không chỉ thời lượng, chất lượng giấc ngủ cũng quan trọng: ngủ chập chờn, hay tỉnh giữa đêm cũng làm hiệu quả phòng thủ suy giảm.
Không chỉ trong phòng thí nghiệm, các nghiên cứu ngoài đời thực cũng cho thấy cùng một bức tranh. Một khảo sát tại Na Uy trên hơn 1.300 y tá cho thấy những người làm ca đêm, có “nợ ngủ” hoặc ngủ không đều, mắc các bệnh nhiễm trùng thông thường – trong đó có cảm lạnh – nhiều hơn hẳn đồng nghiệp ngủ đủ. Một nghiên cứu khác ở Mỹ theo dõi hàng nghìn người cho thấy: ngủ dưới 7 giờ mỗi đêm liên tục trong nhiều ngày khiến tỷ lệ cảm lạnh và cúm tăng rõ rệt, so với nhóm ngủ 8 giờ trở lên.
Điều này đi ngược lại trực giác của nhiều người. Chúng ta hay tin rằng cảm lạnh chủ yếu do “dính mưa”, “không mặc ấm”, “uống ít vitamin”. Nhưng hóa ra, một đêm ngủ thiếu lại nguy hiểm hơn cả một ngày quên áo khoác. Cái lạnh chỉ là yếu tố kích thích, còn sức chống đỡ thực sự phụ thuộc vào hệ miễn dịch – mà hệ miễn dịch thì gắn chặt với giấc ngủ.
Nói một cách giản dị: cảm lạnh không chỉ đến từ virus, mà còn từ những “kẽ hở” do chính ta tạo ra. Virus cảm lạnh luôn hiện diện quanh ta, nhưng chỉ khi cơ thể yếu đi chúng mới nhân cơ hội bùng phát. Và thiếu ngủ chính là một trong những kẽ hở lớn nhất.
Trong một xã hội mà việc thức khuya dường như đã trở thành bình thường – để làm thêm việc, xem phim, lướt điện thoại – những con số này là lời cảnh báo âm thầm. Không phải chỉ để tránh cảm lạnh, mà còn để bảo vệ tim mạch, trí nhớ, và cả tinh thần lâu dài.
Đôi khi, biện pháp phòng cảm lạnh hiệu quả nhất không nằm trong tách trà gừng, viên vitamin C hay chiếc áo khoác dày. Mà đơn giản hơn nhiều: là tấm chăn ấm và một giấc ngủ dài, đủ sâu.